Clichés schrijf je liever niet. Geen nood! Ik help je een cliché te herkennen en je zelfs nog de goede weg in te slaan als het die kant op gaat. Daarvoor gaan we het cliché ontleden en de tekst weer terug op de rit zetten. Deze week: het lijk in de romantische kast.

Het cliché

Romeo en Julia hebben elkaar gevonden en alles is perfect: niets kan hun roze wolk verstoren. Totdat een van hen een lijk in de kast opbiecht: een duister verleden, een gevaarlijk heden, of een mogelijke blokkade voor hun dromen in de toekomst. En zo wordt hun relatie voor het eerst serieus getest met een probleem dat hun wereld meteen volledig op zijn kop zet.

Waarom stoort dit cliché zo?

Iedere lezer weet intuïtief dat een verhaal niet mogelijk is zonder conflict. Dus ook dat er deukjes in de relatie komen. Dit cliché vergroot dat onvermijdelijke onnodig tot overdreven dramatische proporties.
Romeo is niet zomaar verlegen en een beetje onzeker, waardoor hij moet leren wat meer initiatief te tonen in een gesprek. Nee, hij geeft toe op de middelbare school zo ernstig te zijn gepest dat hij daardoor nog steeds antidepressiva slikt en ook nog in therapie zit: dát was het wekelijkse ‘bordspelletjesuur met de mannen’. Nuances en gemiddelde problemen niet komen voor bij dit soort lijken in de kast.

De oorzaak van het cliché: valse test

Dit cliché is om twee redenen een valse test.
Vals als in gemeen: een lezer prikt er makkelijk doorheen als je je personage het ergste te verduren geeft omwille van drama. Ironisch genoeg krijgt die daardoor geen medelijden met de personages, ook al mik je daar misschien op. Een lezer voelt alleen mee vanuit oprechte empathie: geforceerd empathie oproepen werkt alleen maar averechts.
Dan is er nog vals als in: foutief.
Een overdreven groot lijk in de kast is een verkeerde manier om de relatie te testen.
Als het stel nog op hun roze wolk zit, zeggen ze dat niets hun liefde in de weg kan staan: ‘Ik houd van jou, wie je ook bent, en wat er ook gebeurt.’ Dus: laat maar zien of dat geldt in het geval van verslaving, serieuze geldproblemen of een maffiafamilie.
Een randvoorwaarde van een goed centraal conflict is dat je personages een groeiproces doormaken. In fictie bewijzen relaties zich niet door wat al is of was te accepteren, maar het vallen en opstaan van zichzelf en de ander en/of het plot te doorstaan. Test een relatie dus niet met een lijk in de kast: dan vestig je te veel aandacht op een enkel gegeven in plaats van een verhaalverloop.

Het cliché fiksen: het drama komt vanzelf

De beste manier om dit cliché te fiksen is niet zozeer een schrijftechniek, maar een andere instelling. Vertrouw erop de drama die je zoekt in je verhaal als vanzelf komt met het bijbehorende centrale conflict. Het is dan misschien geen drama met een hoofdletter D, maar dat hoeft ook niet. Een boek is goed of slecht door de manier waarop het geschreven is, niet alleen vanwege de mate van drama die erin voorkomt.

Nu jij!

Schrijf een scène van maximaal 100 woorden. Romeo of Julia haalt het lijk uit de kast en de ander reageert daarop. Let erop dat je de hoeveelheid drama binnen de perken houdt.

Tip voor het verminderen van het cliché

Kijk ook eens naar mogelijke lijken in de kast die in plaats van schok op de korte termijn voornamelijk op de lange(re) termijn gevolgen kunnen hebben (voor de relatie). Interessant voor de spanningsboog!

Dit artikel verscheen eerder op Schrijven Online.
Foto door Nathan Dumlao verkregen via Unsplash.

Clichés schrijf je liever niet. Geen nood! Ik help je een cliché te herkennen en je zelfs nog de goede weg in te slaan als het die kant op gaat. Daarvoor gaan we het cliché ontleden en de tekst weer terug op de rit zetten. Deze week: koppelen.

Het cliché

Een stel dat bij elkaar komt is op zichzelf geen cliché, maar het gebeurt in zoveel boeken dat je bij een flink aantal tortelduifjes af kan vragen waarom ze in hemelnaam samen zijn. Ze waren eerst aardvijanden die ‘noodgedwongen’ een bed deelden, hebben elkaar precies twee keer een minuut gesproken, of je nog-niet-eens-hoofpersoon is een mensenschuwe kluizenaar die precies met een persoon contact heeft: de aanstaande wederhelft. Wie het ook precies zijn, ze hebben gemeen ‘dat er nu eenmaal liefde in een boek moet voorkomen’.

Waarom stoort dit cliché zo?

Natuurlijk zijn dit soort liefdesrelaties erg geforceerd en dat leest nooit fijn. Maar meestal komen ze voor bij personages die niet de hoofdrol hebben. Dus hiermee besteed jij als schrijver honderden woorden om iets te laten ‘opbloeien’ dat helemaal niet belangrijk is voor het algemene plot. Een beetje afdwalen van een hoofdplot mag een subplot wel doen, maar dan moet het wel een bepaalde extra waarde hebben: thematisch, symbolisch, voor de spanningsboog… Dit soort geforceerde koppels voegen doorgaans nergens iets aan toe.

De oorzaak van het cliché: verplichte liefde

Dit cliché heeft een overduidelijke en enkele oorzaak: ergens wordt er van een verhaal verwacht dat het op zijn minst een koppel oplevert. Dat is zo’n hardnekkige overtuiging dat sommige uitgevers dat van hun schrijvers eisen. Oók in thrillers, horror en andere genres die in eerste instantie niets met liefde en romantiek te maken hebben.
Uitzonderingen daargelaten, kun je dit cliché misschien niet eens vermijden als je je boek uitgegeven wil krijgen. Schrijf je een verhaal zonder een romantisch koppel, dan kan het verstandig zijn een uitgever die je op het oog hebt te informeren of je daar op afgerekend zou worden.

Het cliché fiksen: passende liefde

Als je in een subplot een romance wil schrijven, of personages wil koppelen die elkaar niet zo goed kennen of geen hoofdrol hebben, kan dat wel. Let er dan wel op dat ze aan de volgende voorwaarden voldoen:

• Ze moeten elkaar meerdere keren fatsoenlijk gesproken hebben. Lees: ze moeten op zijn minst het idéé hebben dat ze elkaar meer dan oppervlakkig kennen. Als je koppelt omwille van zoiets als gedeelde hobby’s, voelt dat zeker voor minder belangrijke personages erg oppervlakkig.
• Mochten de personages toch relatieve vreemden voor elkaar zijn en relatief snel verliefd worden:
  – Pas op de valkuil van cupido’s voltreffer.
  –  Probeer als je op het laatste moment toch nog onbekenden wil koppelen de personages dragers van eenzelfde verhaalthema te laten zijn. Twee overlevers van (een symbolische vorm van) mishandeling of misbruik, bijvoorbeeld. De ene van emotionele mishandeling en de ander van  grootschalige oplichting. Wees er wel alert op dat dit alsnog als oppervlakkig over kan komen als je dat niet goed doet.

Nu jij!

Schrijf een scène van maximaal 100 woorden, waarin je personages in de wrap-up elkaar de liefde verklaren.   

Tip voor het verminderen van het cliché

Kijk naar het aanstaande koppel en laat ze niet met elkaar eindigen als geliefden, maar als vrienden. Die aantekeningen die je maakt achter het hoe en waarom daarachter zijn heel waardevol. Omdat vriendschappen niet zo’n ‘moetje’ zijn, kom je achter de basis die iedere fatsoenlijke relatie moet hebben. Als die basis er ook echt is, kan je alsnog uitbreiden naar een liefdesrelatie. Zo niet, vraag je dan af of dit koppel wel bij elkaar hoort. Misschien wel als vrienden, maar misschien dat niet eens.

Dit artikel verscheen eerder op Schrijven Online.

Foto door Carly Rae Hobbins verkregen via Unsplash.

Clichés schrijf je liever niet. Geen nood! Ik help je een cliché te herkennen en je zelfs nog de goede weg in te slaan als het die kant op gaat. Daarvoor gaan we het cliché ontleden en de tekst weer terug op de rit zetten. Deze week: het was maar een droom.

Het cliché

Je held maakt de meest interessante avonturen mee of verlaat eindelijk de comfortzone die al tijden lang te eng leek om te verlaten. Complete scènes, hoofdstukken of soms het hele boek wordt eraan gewijd en dan blijkt het maar een droom te zijn.

Waarom stoort dit cliché zo?

Iedere lezer weet dat als je fictie leest, het verhaal niet echt is. Maar een goed verhaal voelt wel zo aan. Dus gaat de lezer er emotioneel in investeren. Een gevolg daarvan is dat de personages zo echt gaan aanvoelen dat ze als levensechte vrienden kunnen voelen. Als alles maar een droom was, dan is het alsof de schrijver zegt: maar die vriend waarmee je een emotionele band bent aangegaan, bestaat niet. Dat was maar schijn. De echte vriend in het boek is te laf, niet in staat om of bereid om tot actie over te gaan. Met andere woorden: die vriend is niet wie ik heb gezegd heb dat hij is.
Een lezer weet dat het verhaal niet echt is, maar zodra die emotioneel investeert in het verhaal, is dat bijzaak of raakt dat op de achtergrond. En een lezer kan het hebben dat de fictieve wereld alleen op papier bestaan, maar niet dat datgeen waar hij zich emotioneel mee verbindt, verspilde moeite blijkt te zijn. Dat voelt als regelrecht belazeren.

De oorzaak van het cliché: te kort schrijversonderzoek

Ieder personage heeft een willen en nodig hebben: iets waarnaar het zelf wil streven en iets waarvan die schrijver wil dat het naartoe groeit. Dat willen en nodig hebben komt zelden overeen. Als schrijver moet je daar even aan puzzelen om daar een evenwicht in te vinden en alles te laten passen in het plot en het verhaalthema. Maar soms duurt dat ‘even puzzelen’ toch wel iets langer. ‘Het was maar een droom’ is dan vaak de schrijver aan de tekentafel die zichtbaar wordt: “Phoe, het wordt allemaal wel ingewikkeld. Ik laat gewoon alle wensen of angsten van het personage uitkomen, laat het als droom eindigen en dan sluit ik met boek af met het moraal dat de held van die droom moet leren.” Kortom: dit cliché is een resultaat van lui schrijfonderzoek.

Het cliché fiksen: denk kleiner

Dromen zijn in fictie vaak momenten waarin alles (overdreven) groots en symbolisch wordt. Er hoeft maar een eend in voorbij te waggelen, of de lezer weet dat er impliciet wordt gevraagd op te letten: later komt die eend ergens terug! Of om een droomwoordenboek erbij te pakken om te ontdekken waar een eend symbool voor staat, om de thema’s van het boek maar te kunnen doorgronden.
Hoewel dromen daar een goed middel voor kunnen zijn, worden ze een cliché als dat je enige gereedschap is als schrijver om symboliek te verwerken of een puzzelstukje van een plottwist aan te duiden. Maak de droom minder belangrijk en hou de symboliek en foreshadowing relatief klein. Besef dat een droom niet genoeg draagkracht heeft om het hele verhaal mee te kunnen dragen.

Tips voor het verminderen van het cliché

• Als je af en toe dromen of symboliek in je verhaal wil gebruiken, is dat prima. Maar kijk als je dat doet ook kritisch of je verhaal niet van dromen en symboliek aan elkaar hangt. Er moet ook nog een plot overblijven.
• Als je je personage iets wil laten ‘uitproberen’ zonder dat de gevolgen al te groot zijn, probeer in plaats van een droom in te zetten, het doel van de uitdaging wat meer behapbaar te maken.

Dit tipartikel verscheen eerder op Schrijven Online.

Foto door Kate Stone Matheson verkregen via Unsplash.

Clichés schrijf je liever niet. Geen nood! Ik help je een cliché te herkennen en je zelfs nog de goede weg in te slaan als het die kant op gaat. Daarvoor gaan we het cliché ontleden en de tekst weer terug op de rit zetten. Deze week: het lievelingskind.

Het cliché

In een familiekroniek is er van alles gaande en wordt er regelmatig ook ruzie gemaakt. Maar iemand die het nooit fout gedaan heeft of kan hebben is het favoriete (klein)kind. Want dat doet alles perfect en heeft nooit iets verkeerd gedaan. Dit kind is in sommige gevallen zelfs blind voor een familiedynamiek die aan alle kanten rammelt: wij hebben toch een fijne familie, want ík kan toch met iedereen overweg?

Waarom stoort dit cliché zo?

Om te zorgen dat er vaart in de plot blijft, moeten je personages er ‘ja tegen zeggen.’  Als je een plot schrijft, is er iets gaande. Daar reageert een personage op, met een ja, of een nee. Kijk eens naar wat voorbeelden:

Het favoriete kind is door de manier waarop het op handen gedragen wordt, een echte ‘nee-zegger’ voor het plot.  “Nee, in onze familie gaat alles prima, kijk maar eens hoe goed Roderick alles voor elkaar heeft.” Of, als je het Roderick zelf vraagt: “Als iedereen mij goed behandeld, nee, dan doe ik geen moeite om te bedenken wat er mis zou kunnen zijn.

De oorzaak van het cliché: het begrip ‘ruzie’ verkeerd begrepen

In een familieruzie is er niets zo erg voor de buitenstaanders dat zij (‘altijd’) dingen verkeerd doen en het lievelingskind dat niet zou kunnen. Natuurlijk wel, dat is ook maar een mens. Maar ruzies die hieruit ontstaan, creëren wel degelijk conflict: die bijbehorende gevoelens schreeuwen om  wijzende vingers:
“Ja, maar jij kan ook nooit iets verkeerd doen!”
“ En jij dan, overal een drama van maken van iets waar niet eens iets aan de hand is!”

Het klopt dat ruzie een plot gaande kan houden en de relaties van de personages onderling bloot kan leggen, maar de typische wijzende vingertjes zijn daar allesbehalve behulpzaam voor.
In een verhaal gaat het er niet zozeer om wie er de discussie ‘wint’ of wie er ‘gelijk’ heeft, maar dat de lezer de personages en omstandigheden beter leert kennen.
Dat is bijna onmogelijk met het cliché lievelingskind, omdat het zelf en vele familieleden liever hun gelijk bewijzen, dan dat ze zich aan de lezer blootgeven en het plot liever in rondjes laat draaien dan dat ze willen dat het daadwerkelijk ergens naartoe gaat.

Het cliché fiksen: waarom hij/zij?

Er is een reden waarom uitgerekend dit kind de lieveling van de familie is en dat er überhaupt een lieveling heeft kunnen ontstaan in de familie.  Wat zijn die redenen en wat zegt over de familie? Maak van dat antwoord een verhaalthema en zet dat in de schijnwerpers, niet zozeer dit personage zelf. Een verhaalthema geeft ruimte, een door voorrecht verblind personage niet zo veel.

Nu jij!

Schrijf een scène van maximaal 150 woorden waarin het lievelingskind verblind is door diens eigen voorrecht, zonder dat er sprake is van wijzende vingertjes.

Tip voor het verminderen van het cliché

Zet het lievelingskind niet zoveel in de schijnwerpers van het plot als de rest van de familie dat doet. Hou de scènes waarin deze voorkeursbehandeling duidelijk wordt relatief kort en krachtig.

Dit artikel verscheen eerder op Schrijven Online.

Foto door Ilia Bordiugov verkregen via Unsplash

Clichés schrijf je liever niet. Geen nood! Ik help je een cliché te herkennen en je zelfs nog de goede weg in te slaan als het die kant op gaat. Daarvoor gaan we het cliché ontleden en de tekst weer terug op de rit zetten. Deze week: onrealistisch romantisch.

De clichés

Liefde op het eerste gezicht, het schattigste ‘en zo ontmoetten wij elkaar’-verhaal, de lange knappe man die er exact als er in de dromen van de heldin of lezeres uitziet. Tot slot is dit koppel goddelijk goed in bed. Zeg ‘het ultieme romantisch verhaal’ en deze clichés volgen elkaar op. Samen vormen zij Het Romantische Verhaal dat zelfs mensen die niet schrijven of lezen van voor tot achter kunnen opdreunen. Je ziet iemand en vanaf seconde een is de rest van de geschiedenis niet alleen rozengeur en maneschijn, maar ook romantisch op een schaal die de gewone sterveling nooit ervaart.

Waarom stoort dit zo?

Wat deze clichés naast de voorspelbaarheid en oppervlakkigheid zo naar maakt, is de dat grens tussen werkelijkheid en fictie hiermee vervaagt. Deze gezamenlijke clichés zijn zo hardnekkig dat we in het echte leven in meer of mindere mate van romantiek of romantische relaties verwachten dat ze zo verlopen. Zo niet, dan gaan we twijfelen.  
Natuurlijk begrijpt iedereen dat alleen papieren Romeo dagelijks rozen meeneemt, een bubbelbad voor Julia laat vollopen en eens per maand een liedje voor haar componeert. Maar de grens tussen fictie en werkelijkheid wordt vager zodra je dit hele overdreven voorbeeld langzaam maar zeker wat meer afzwakt. Dan krijg je uiteindelijk uitspraken als:

• Hij geeft mij gemiddeld twee keer per jaar een spontaan cadeautje; hij geeft weinig om mij.
• Onze gezamenlijke intimiteit is prima, maar niet meer dan dat. Is er iets mis met ons?
• Ik heb haar pas bij de derde keer dat ik haar in de vriendengroep ontmoete serieus aangesproken. Is mijn aantrekkingskracht naar haar dan wel oprecht (geweest)?

Anders gezegd: in boeken is romantiek zo groots en zo alom aanwezig, dat de gemiddelde romantiek in het echte leven erbij verbleekt. Daardoor herkennen we het soms niet eens meer als zodanig. Al is het maar omdat als we één keer kibbelen met onze wederhelft dat het startsein zou zijn van het over en uit. Als je net als in een boek constant in elkaars ogen verdrinkt, denk je niet aan ruziemaken. Zo wordt romantiek – niet liefde!- veel groter gemaakt dan het is en overgeromantiseerd.  

De oorzaak van het cliché: één universele en grote liefdestaal

Boeken en films doen ons graag geloven dat iedereen een en dezelfde kijk of liefde en romantiek heeft, maar dat is niet zo. Iedereen heeft een eigen liefdestaal; de manier waarop diegene liefde uit en ontvangt. Er zijn vijf verschillende soorten:

• Positieve woorden
• Aanraking
• Dienstbaarheid
• Cadeautjes geven
• Tijd en aandacht

In overgeromantiseerde verhalen worden al deze talen tot de macht tien uitgeoefend. Terwijl bijna iedereen ook een liefdestaal heeft die helemaal niet zo gewaardeerd wordt: “Hou eens op met die kleffe kusjes de hele tijd!”

Het cliché fiksen: kijk naar persoonlijke details

Jouw personages hebben elkaar ontmoet op een feest, zonder dat er meteen sprake was van Cupido’s voltreffer of dat er een weldoordachte koppelpoging aan vooraf ging. En toch is er iets goed gegaan, want ze zijn nog steeds samen. Kijk nog eens goed naar de verschillende details die samen het grote en belangrijke geheel vormde voor een romance. Kijk vanuit de beleving van je personage hierop terug en werk dat zo verder uit. De persoonlijke liefdestaal kan hierbij een goede houvast geven.

Nu jij!

Schrijf in maximaal 100 woorden een scène die romantisch is, zonder het te overdrijven.

Tip voor het verminderen van de clichés

• Laat een van de vier clichés, of hoogstens twee in mindere mate de leidraad zijn voor de romance van je personages. Beschouw de rest als bonuspunten die je ze (af en toe) gunt.

Dit artikel verscheen eerder op Schrijven Online.

Foto door Atharva Dharmadhikari verkregen via Unsplash.

Clichés schrijf je liever niet. Geen nood! Ik help je een cliché te herkennen en je zelfs nog de goede weg in te slaan als het die kant op gaat. Daarvoor gaan we het cliché ontleden en de tekst weer terug op de rit zetten. Deze week: de nieuwe moeder.

Het cliché

Of het nu de traditionele boze stiefmoeder is of de moderne en lieve bonusmoeder: er komt een nieuwe vrouw in het leven van Vader. En zij is niet alleen maar zijn nieuwe partner. Het is ook meteen de nieuwe moeder van het hoofdpersonage. Tegen wil en dank, want deze trope wordt cliché zodra dat wordt afgedwongen.

Waarom stoort dit cliché zo?

Ieder cliché stoort omdat de schrijver iets wil afdwingen. Maar bij dit cliché is dat dubbelop. Niet alleen de schrijver wil een bepaalde relatie tussen moeder en kind forceren, vader en nieuwe moeder zijn daar óók schuldig aan.
Bovendien willen zowel schrijver als personages dat de nieuwe band zo snel mogelijk wordt gevormd. Een relatie forceren werkt vaak alleen maar averechts, en als er dan ook nog eens tempo moet worden gemaakt… In schrijftechnisch opzicht raffel je in zo’n geval een stevige verhaalbasis af om maar snel naar het vrijwel onvermijdelijke en vaak spectaculaire conflict te kunnen gaan. Daarmee doe je je verhaal ook tekort.

De aanloop naar het cliché: hopen op ruzie

Soms is de nieuwe partner van Vader niet alleen de nieuwe moeder, maar moet de echte moeder ook nog eens vergeten worden. Of deze kers op de clichétaart nu aanwezig is of niet, de nieuwe moeder bokst zichzelf naar de voorgrond in het gezin. Door tirannie of door overdreven lief of hip te willen zijn.
Je lezer juicht normaal gesproken mee met je hoofdpersonage, dus als die de nieuwe moeder niet mag, mag de lezer haar ook niet. De kans bestaat dat de lezer daarom gaat hopen dat er ruzie komt en Vader de kant van Kind kiest, om maar van deze vreselijk schijnheilige, gewelddadige of suikerzoete vrouw af te komen.

In feite wil je dus dat de lezer je personage het allerbeste gunt, maar tegelijkertijd ook hoopt dat die een fikse ruzie krijgt.  In verhalen is het nodig dat een personage een conflict meemaakt om te groeien in de heldenreis of om het plot vooruit te helpen. Op dat groeiproces mag een lezer hopen. Maar als die in de directe zin op een ruzie hoopt die een groot deel van het verhaal moet dragen, dan wankelt er iets aan de basis van je verhaalstructuur.

Het cliché fiksen: waarom is er een nieuwe moeder?

Vader had vrijgezel kunnen blijven, maar daar koos je niet voor vanwege je verhaalthema’s of moralen. Je wil dus waarschijnlijk dat je hoofdpersoon iets leert door de omgang met deze nieuwe vrouw. Schrijf op wat dat is en welke plaats dat heeft in het verhaal en de persoonlijke geschiedenis van je held. Zorg ervoor dat dat leerproces ook op andere manieren en momenten terugkomt, anders krijgt de nieuwe moeder te veel overwicht.

Kijk vervolgens hoe je dat langzaam en zonder al te veel drama of extreme gebaren uit kan schrijven. Wil je hippe bonusmoeder dus razendsnel met de kinderen op een ‘mamaweekend’ naar Disneyland, laat haar dan liever iedere week mee naar de speeltuin gaan terwijl de kinderen aangeven dat ze liever willen dat Vader hen daarheen brengt. Dan wordt ofwel banden smeden of een beginnend conflict een stuk geloofwaardiger en daarmee beter leesbaar.

Nu jij!

Schrijf een scène zonder te veel drama van maximaal 100 woorden waarin een kind aangeeft dat het de bonusmoeder niet ziet zitten, omdat ze zich teveel opdringt.

Tip voor het vermijden van het cliché

• Vermijd een ruzie tussen Vader en Bonusmoeder waarbij zij in snikken uitbarst omdat ze zo haar best doet, maar de kinderen haar alsnog niet mogen. Dat leest als een conflict omwille van een nieuw conflict.

Dit artikel verscheen eerder op Schrijven Online.
Foto door Xavier Mouton Photographie verkregen via Unsplash

Clichés schrijf je liever niet. Geen nood! Ik help je een cliché te herkennen en je zelfs nog de goede weg in te slaan als het die kant op gaat. Daarvoor gaan we het cliché ontleden en de tekst weer terug op de rit zetten. Deze week: er is maar een bed.

Het cliché

Twee personages vinden elkaar wel oké, maar verliefd worden ze niet. Totdat ze in de situatie belanden waar ze ergens moeten overnachten en er maar een bed blijkt te zijn. Je kan alleen in dat bed slápen, maar bij dit cliché moeten en zullen de personages seks hebben.

Waarom stoort dit zo?

‘Ze moeten en zullen seks hebben.’ Aldus de schrijver die besloten heeft een romantisch verhaal te schrijven. Of de personages elkaar romantisch zien zitten of elkaar misschien zelfs niet konden uitstaan voor dit bed in beeld kwam, doet er plotseling niet meer toe. Hierdoor is alles wat de lezer hiervoor over de personages en hun relatie of hun persoonlijke drijfveren heeft gelezen in feite onbelangrijk geworden. De lezer kan bovendien wantrouwig worden naar het personage. Want als dat plotseling seks heeft met iemand die het tien tellen eerder nog vreselijk vond, hoe kan je er dan nog op rekenen dat je personage A zegt en ook A doet bij belangrijke keerpunten zoals een obstakel?

De oorzaak van het cliché: overslaan wat aandacht vraagt

Dit cliché slaat de initiële romantiek over. Het onzekere geflirt, de grote vraag of de ander ook interesse heeft en het uiteindelijk naar elkaar toegroeien. Dat is een fatsoenlijke opbouw van verliefd worden en de start van een relatie. Als dat opgelost kan worden door geforceerd het bed te delen, gaat er iets mis. Hier is ‘het bed delen’ zowel letterlijk als figuurlijk, terwijl in beide gevallen de personages daar niet op uit waren. Dat zou genoeg moeten zeggen.

Overigens is het overslaan van romantiek niet alleen aanwezig bij dit cliché. Bijna ieder romantisch verhaal dat het romantische genre zijn beruchte naam van ‘flinderdun en voorspelbaar’ geeft, is hier in zekere mate schuldig aan. Het lijkt interessanter of spannender om meteen over te gaan op seks, of grote romantische gebaren of uitingen, maar dat maakt het juist cliché.

Maar het gebeurt toch omdat het veel makkelijker is dan daadwerkelijk over romantiek en liefde te schrijven. Want in werkelijkheid slaat de vonk zelden zomaar over: daar moet iets voor gebeuren. Bovendien gaat dat gepaard met ups en downs. Subtiele ups en downs welteverstaan. Om daarover te schrijven vergt een kwetsbaarheid van zowel lezer als schrijver waarbij langzaam en zorgvuldig het moet winnen van snel en makkelijk. Van dat laatste is het ene bed het perfecte voorbeeld. Even een nachtje samen in bed en alles wat er aan verdieping nodig zou zijn, verdwijnt en blijft tussen de lakens.

Het cliché fiksen: geef een reden voor de omschakeling

Bij een scène waarin de omschakeling komt van vrienden naar geliefde plaatsvindt, moet er iets concreets gebeuren dat aanleiding geeft voor het ene personage op het andere verliefd te worden. Waak voor oppervlakkigheid, anders gaat het alsnog mis.

Nu jij!

Schrijf een scène waarin het zichtbaar ongemakkelijk is voor je personages dat ze  plotseling en onbedoeld een bed moet delen. Laat ze tot een oplossing komen. Ze mogen uiteindelijk seks hebben of niet. Maar als het daarop uitdraait, schuw het ongemak van het moeten toegeven van de romantische gevoelens niet. Als het vrienden zijn waarbij seks nog niet eens in ze opkomt, laat dan blijken hoe dit alsnog even voor een ongemakkelijk moment zorgt.

Tip voor het verminderen van het cliché

Vervang het ene bed in gedachten voor één stoel om op te zitten. Wat doen of zeggen de personages dan om tot een compromis te komen? Wat maakt kunnen zitten überhaupt belangrijk?  Als de scène met deze stoel iets aan het verhaal toevoegt, kan je het weer ‘terugvertalen’ naar een bed, zonder in dit cliché te belanden.

Dit artikel verscheen eerder op Schrijven Online.

Foto door Priscilla Du Preez 🇨🇦 verkregen via Unsplash.

Clichés schrijf je liever niet. Geen nood! Ik help je een cliché te herkennen en je zelfs nog de goede weg in te slaan als het die kant op gaat. Daarvoor gaan we het cliché ontleden en de tekst weer terug op de rit zetten. Deze week: opa ging vreemd.

Het cliché

Opa of oma overlijdt en nu moet het ouderlijk huis van je volwassen personage worden opgeruimd. En daar, op zolder, verscholen tussen allerlei rommel, is daar een onbekend, gesloten kistje. Met liefdesbrieven die niet aan oma zijn gericht en ook niet geschreven zijn vóór hun huwelijk begon. Opa had een ander, soms zelfs een buitenechtelijk kind. Een hele nieuwe familiegeschiedenis ontvouwt zich.

Waarom stoort dit zo?

Dit cliché stoort om twee redenen. De ergste is dat een buitenechtelijke relatie of kind niet zozeer een plotpunt is, maar soms de hele reden dat het verhaal is geschreven. Was dit een hechte, lieve familie? Dat dacht je maar, lezer! Niets is wat het lijkt, bereid je maar voor op spanning en sensatie.
Dat is geen uitgangspunt voor een plot, maar een slechte plottwist. Alleen maar willen choqueren helpt niet om je lezer in je boek te interesseren, zeker niet als je echte plot en personages nog niet geïntroduceerd zijn. Start met de cliché ontrouwe grootvader en beide punten zijn aan de orde.
Ook is er in dit cliché een gebrek aan spanningsopbouw. Piek niet te vroeg met spannende aanwijsbare plotpunten. Als je dat doet, herkent de lezer het cliché vast dat in hoofdstuk 1 of 2 al een wereld op zijn kop komt te staan. Dan wordt je boek dertien in een dozijn en legt de lezer het na vijftien bladzijdes – of eerder- al weg.

De aanloop naar het cliché: deus ex machina

Vergeet de magie van fictie en je ziet waarom dit cliché gewoon dom is. Waarom zou opa deze liefdesbrieven niet hebben verbrand, of op zijn allerminst niet ergens bij een vriend bewaren? Nee, ze liggen in zijn eigen huis, waar iedereen, inclusief zijn poetsgrage echtgenote het -oeps!- tegen kan komen…
Dit cliché is een Deus ex machina in een iets betere vermomming dan normaal. Maar het feit blijft dat als de lezer merkt dat iets gebeurt omdat de schrijver dat wil, dat niet in je voordeel werkt. Zeker niet in het begin van een boek. Je loopt dan het risico dat de lezer het al weglegt vanwege de overduidelijke zichtbaarheid van de auteur of gebrek aan originaliteit nog voordat je personage in schok de andere familieleden op de hoogte heeft gebracht.

Het cliché fiksen: stel het verhaalthema of moraal centraal

Ieder minder sympathiek personage heeft ouders, tantes, broers… Anders gezegd: de schok van ‘dit gebeurt in een liefdevolle familie!’ is niet geloofwaardig of groots genoeg om een heel verhaal mee te kunnen dragen. Kijk in plaats daarvan wat opa ertoe heeft aangezet om vreemd te gaan. Misschien was oma wel een tiran, of stond opa in het krijt bij een vrouw met macht over hem die alleen seks als compensatie duldde.
Je hoeft die reden niet meteen superorigineel of overdramatisch te maken. Een reden is een reden. En daarmee waarschijnlijk ook je verhaalthema. Denk aan: ontrouw, misbruik van macht, wanhoop… Als je dat op de voorgrond zet, in plaats van de schok die door de familie gaat, zwak je dit cliché al heel wat af.

Nu jij!

Schrijf de redenen en omstandigheden op die opa aanzetten tot vreemdgaan. Koppel er een verhaalthema aan en vat dit samen in een korte (liefdes)brief. Laat duidelijk zien dat er iets niet pluis is, maar blijf tussen de regels door schrijven. Neem daarin ook karaktertrekken of beweegredenen van opa mee.

Tip voor het verminderen van het cliché

Werk met flashbacks van opa’s leven en introduceer de brief op zolder pas later in je verhaal. Dan kent de lezer de omstandigheden en personages beter en heb je geen misplaatste plottwist.

Dit artikel verscheen eerder op Schrijven Online.
Foto door Peter Herrmann verkregen via Unsplash.