woordenaantal – Verhaal en taal: tips voor creatief schrijven

Het woordenaantal van een boek is een belangrijkere houvast dan je misschien zou denken. Het kan je behoeden voor allerlei valkuilen van creatief schrijven en als je weet hoe je de houvasten moet lezen, kan je je hele boek en schrijftechniek er inhoudelijk mee verbeteren.

Wat is een goed woordenaantal voor een boek?

In absolute aantallen geldt het volgende voor diverse soorten boeken:

* 20.000 tot 55.000 woorden voor een kinderboek.
* 70.000 tot 80.000 woorden is klein maar fijn voor een roman.
* 80.000 tot 100.000 woorden voor een gemiddelde roman.
* meer dan 100.000 is veel voor een roman, maar normaal voor een genre waar worldbuilding noodzakelijk is, zoals bij fantasy en science fiction.

Maar het draait er tijdens het schrijven vooral om dat je weet hoe je een woordenaantal kan inzetten of moet bewaken. Daarvoor moet je weten hoe een redacteur naar een verhaal kijkt en wat een lezer wil beleven. Die combinatie levert een verhaal op waar iedereen van gaat smullen.

Een redacteur wil een ‘nuttige’ tekst

Denk als schrijver tijdens aan de tekentafel al aan de slush pile. Niet alleen omdat je die straks moet overleven als je naar een uitgever stapt, maar ook omdat je in je eerste 1500-2000 woorden ook een vlotte introductie wil hebben om je verhaal mee te starten dat zaaien en oogsten belooft. Schrijf dus:

liever een situatieschets dan een personageschets
geen routineschets, maar een eerste aanzet voor latere actie
liever over een mogelijk ‘waarom?’ of ‘hoe?’ dan een feitelijk ‘wat?’
meteen wat er op het spel staat, expliciet of tussen de regels door.

Kortom: mik op liefde op het eerste gezicht, niet op lust op het eerste gezicht.

Doe je het bovenstaande allemaal goed, dan is een redacteur daar erg blij mee. Die kijkt namelijk niet naar een tekst zoals een lezer dat doet. Om het heerlijk duidelijke cliché van de ridder en de draak maar weer eens te gebruiken: zo kijkt een lezer en een redacteur naar dat verhaal..

Dit schrijf je	dit vind de lezer leuk	hier let een redacteur op	dit interesseert een redacteur
de boerenknecht gaat in riddertraining	als hij knap, klungelig of grappig is.	of duidelijk is of wordt waarom juist deze knul in training gaat. Wat maakt hem in het grote geheel van het verhaal daar geschikt voor?	of de training laat zien wat het groeiproces gaat worden
Vrouwe Catharina kijkt geïnteresseerd toe	als hier een koppel van komt.	of vrouwe Catharina geen sexy lamp is.	waarom vrouwe Catharina, en niet vrouwe Agatha?
Help, drakenvuur!	als Ridder stoer is	of Ridder zijn getrainde technieken toepast.	waarom dit gevecht ondanks de training nog steeds een uitdaging is voor Ridder
Nog een draak!	als er Ridder het gevecht even dreigt te verliezen	waarom het mogelijk is dat Ridder dit gevecht inderdaad kan verliezen	waarom deze draak überhaupt nog tevoorschijn komt
Ridder wordt als held onthaald	als Ridder wordt beloond	of zijn heldenreis een logisch geheel vormt.	of je wrap-up en einde een passende conclusie vormen.

Kortom: zorg dat je schrijft voor verdieping (van de personagebiografie, bijvoorbeeld) of antwoord kan geven op de vraag: komt dit later ergens terug op een manier die zich vertaalt naar een element in de drie-aktenstructuur of een subplot? Lees: is het belangrijk voor het verháál, of werk je alleen naar een oneliner of geforceerd moraal toe?

Zo kan je een woordenaantal in een boek afkaderen

Als je naar je verhaal kijkt zoals een redacteur dat doet, heeft dat een aantal positieve effecten voor je woordenaantal. Dat komt omdat je bij het toepassen van dezelfde blik, bijna als vanzelf gaat merken dat iets héél lang in woorden, scènes of hoofdstukken voortsleept. En als alles even belangrijk is (lees: het woordenaantal past in verhouding bij dat wat je wil zeggen), heeft dat een aantal bijkomende pluspunten:

Je verspilt in dialogen geen honderden woorden aan koetjes en kalfjes.
Die dialogen hebben het nodige conflict.
Als je weet wat het nut of doel van een scene is, weet je ook of deze scène naar verhouding wat langer mag zijn in je verhaal.
Wat je kort en krachtig schrijft, komt ook echt binnen
Je weet wanneer sfeeromschrijving eerder 100 dan 25 woorden nodig heeft, of juist andersom. Anders gezegd: je weet hoe je effectief een toon kan zetten.

Een redacteur kijkt bijna, soms zelfs helemaal volledig naar de tekst volgens de methode van Chekhov’s gun. Die kan voor een schrijver heel erg vermoeiend zijn om continu aan te houden. Dat hoeft ook niet, want dat kan de schrijversflow verstoren. Maar als je tijdens het schrijven of bij een eerste revisieronde merkt dat je bij de eerste van je twintig hoofdstukken al op 8000 woorden zit, kan het handig zijn om toch op deze manier naar je tekst proberen te kijken. Al is het maar omdat zeker het begin en de comfortzone naar verhouding rapper moeten worden afgewerkt.
Spijker desnoods je kennis bij van de losse elementen van de drie-aktenstructuur om zo wat meer fingerspitzengefühl te krijgen bij waar je kort en krachtig moet zijn en waar je juist langer bij zaken stil mag staan, ook wat betreft woordenaantal.

Blijf schrijven voor de lezer

Uiteraard moet je ook nog schrijven op zo’n manier dat het verhaal voor de lezer aantrekkelijk blijft. Een redacteur pakt een verhaal in verhouding veel te systematisch aan, waar een lezer een boek eerder gevoelsmatig beoordeeld. Daarover hoef je niet te veel na te denken. Dat is schrijven zoals je het intuïtief aan zou pakken. Daarvoor stel je jezelf vragen als:
is het verhaal nog spannend? Is er een reden om voor de personages te juichen? Een beetje zoals de lijst met vragen voor proeflezers. Maak je wat dat betreft niet te druk om het woordenaantal. Je kan later nog woorden verwijderen of toevoegen als het nodig is.

Negen van de tien keer is een ongebalanceerd woordenaantal de oorzaak van een mindere beheersing van bepaalde schrijftechnieken, of onbegrip van een goede verhaalstructuur. Maak je wat woordenaantal betreft dus niet te druk om wat de lezer daar inhoudelijk van gaat merken.

Foto door Aedrian Salazar, verkregen via Unsplash.

Als je gaat schrijven, heb je waarschijnlijk in gedachten hoe dik je boek wordt. Dan komt het woordenaantal om de hoek kijken. Hoe kan je dat in de gaten houden?

Hoeveel woorden heeft een boek meestal?

Het ligt aan je doelgroep en genre wat het gemiddelde woordenaantal van een boek is.
Hier is een lijstje:
* 20.000 tot 55.000 woorden voor een kinderboek.
* 70.000 tot 80.000 woorden is klein maar fijn voor een roman.
* 80.000 tot 100.000 woorden voor een gemiddelde roman.
* meer dan 100.000 is veel voor een roman, maar normaal voor een genre waar worldbuilding noodzakelijk is, zoals bij fantasy en science fiction.

Waarom is het woordenaantal van je boek belangrijk?

Een woordenaantal zegt meer over hoe lang je tekst is dan het aantal pagina’s. Als je een lettertype hebt van 14, is een pagina sneller gevuld dan met lettertype 11. Maar het verhaal verandert er niet door als de woorden hetzelfde zijn.
Als je je manuscript instuurt, zal de uitgever naar het woordenaantal kijken om te zien of het een beetje met de gemiddelden overeenkomt. Zo weten ze of je waarschijnlijk nog veel moet schrappen of aan moet vullen.

Woordenaantallen in je hoofdstukken

Het is overzichtelijk voor jou tijdens het schrijven en prettig leesbaar voor je publiek als je het aantal woorden per hoofdstuk ongeveer gelijk houdt. In het schema van save the cat kun je een verhaalopbouw zien en elementen die daarbij komen kijken. Niet elk element is per se een apart hoofdstuk. Als je van één obstakel een hoofdstuk maakt, kan het te lang worden.
Maar als je dat in de gaten houdt hoe groot je hoofdstukken ongeveer moeten zijn, merk je al sneller wanneer je afdwaalt. Als je normaal 1500 woorden besteedt aan een hoofdstuk, zal de echtelijke ruzie van 2500 woorden waarschijnlijk moeten worden ingekort.

Hoeveel woorden ga je vuil maken aan een ruziënd stel? Weten ze zelf nog waar ze precies over bekvechten?

Voorbeeld van woordenaantallen bewaken in je hoofdstukken

Weet je zeker dat de echtelijke ruzie nog steeds gaat over de vakantie die niet doorgaat? Misschien is het stel elkaar ondertussen al de schuld aan het geven wie te krenterig was om een annuleringsverzekering af te sluiten. Dan gaat het al om karaktereigenschappen, niet zozeer meer om een gebeurtenis waar ze zich druk om ‘moeten’ maken. Als je thema scheiding is en die afgelastte vakantie het domino-effect in gang zet, dan moet die beschuldiging misschien wel komen. Maar spreid dat dan over verschillende hoofdstukken: hoofdstuk A beschrijft de eerste ruzie, in hoofdstuk B blazen de echtelieden stoom af bij vrienden en in hoofdstuk C volgt de beschuldiging over krenterigheid.

Wat kun je schrappen bij een groot woordenaantal?

Ik heb al uitgebreider geschreven over het schrappen van bepaalde delen in je verhaal en over kill your darlings. Je kan ook Checkhov’s gun gebruiken om te schrappen, zodat alles wat je schrijft een doel heeft. In het kort vertellen deze blogposts:

* Let op irrelevante details en uitgebreide beschrijvingen.
* Laat personages elkaar niet onnodig herhalen in dialogen.
* Wees je ervan bewust dat je soms iets schrijft omdat je er zelf ‘fan’ van bent, maar dat datgene voor het verhaal onbelangrijk kan zijn.
* Als alles wat je opschrijft een functie voor het grote geheel moet hebben, schrijf je niet zo snel te veel.

Woordenaantal vergroten

Als je woordenaantal aan de lage kant is, kan het helpen om:
* de achtergrond van je personage wat meer naar de voorgrond te halen. Gebruik daarvoor je personagebiografie.
* te kijken of je geen stappen uit save the cat hebt gemist;
* een personage toe te voegen dat je protagonist kan helpen met zijn heldenreis.

Woordenaantal en verhaalthema

Het is ook een goed idee om je verhaalthema en de boodschap van het verhaal in gedachten te houden.
Stel dat je thema milieubehoud is en de boodschap dat men minder plastic moeten gaan gebruiken. Dan is de plastic soep een goed symbool om te gebruiken. Als je personages steeds spreken over de plastic soep, of jij steeds meer verdiepend over dat verschijnsel gaat schrijven, kost dat meer woorden.
Daarmee blijft het thema milieubehoud en krijgt het het subthema behoud van de oceanen. Het kan dus voordelen hebben om veel woorden te gebruiken.
De andere kant van de medaille is dat je centrale conflict verandert van avonturiers op een reinigingsmissie naar een zoektocht naar milieuvriendelijker verpakkingsmateriaal.
Blijf dus goed bij de les en vraag je af waar je verhaal eigenlijk over gaat als je een subplot schrijft of verdiepende informatie geeft.

Hetzelfde geldt voor je personages. Een figurant is niet belangrijk genoeg om honderden woorden aan te besteden.

Wanneer moet je het woordenaantal van je boek gaan tellen?

Je kan het beste je woorden pas tellen als je iets geschreven hebt. Een hoofdstuk- zoals eerder geschreven- is daar een goed kader voor. Maak je niet druk over hoeveel woorden je al dan niet gebruikt tijdens het schrijven van een scène, het beschrijven van een personage, of in het heetst van de spreekwoordelijke strijd.

Het heetst van de strijd is een goede metafoor om te onthouden.
Stel dat je een soldaat in een slagveld bent. Als je binnen luttele seconden een schot moet afvuren, ga je echt niet tellen of die handvol kogels die je in je wapen stopt er vijf zijn of zeven. Je laadt tot het geweer vol zit of totdat je noodgedwongen eerder moet schieten.

Als je te veel naar je woordenaantal kijkt, vergroot je de kans dat je de schrijversflow aan je voorbij laat gaan. En dat is zonde, want een schrijversflow laat prachtige teksten ontstaan. Meestal maak je de mooiste teksten als je gewoon op je gevoel afgaat. Daarna volgt dan wel een revisie, maar dat is normaal. Zodra je een goed beeld hebt van je verhaal, je personages, conflict en je je onderzoek hebt gedaan, is het tijd om gewoon lekker te gaan schrijven. Je hebt al zoveel voorbereidend werk gedaan, dat je nu kan beginnen met het leukste deel van het schrijven van een een boek: het schrijven zelf!

Tag: woordenaantal

Zo schrijf je een boek met een gebalanceerd woordenaantal