Een autobiografie schrijven om ervaringen te delen

Veel mensen beginnen hun schrijversreis met het opschrijven van hun levenservaringen. Om een taboe te breken, een eigen beleving te delen met gelijkgestemden, of om de kinderen te kunnen vertellen wat jarenlang te moeilijk was om ter sprake te brengen. In tegenstelling tot therapeutisch schrijven worden deze autobiografische verhalen dus wel door anderen gelezen. Deze blogpost gaat in op hoe je de balans vindt tussen eigen ervaringen met anderen delen en zomaar je ziel en zaligheid aan iedereen te laten lezen.

Een autobiografie is niet alles delen — de kluis

Zoals je misschien al weet is het schrijven van een autobiografie niet helemaal vrijblijvend. Je hebt niet alleen rekening te houden met de privacy van anderen, maar ook met die van jezelf. Grenzen stellen is erg belangrijk.
Sociale wetenschapper Brene Brown doet veel onderzoek naar zaken als kwetsbaarheid en vertrouwen. Als het gaat om het bewaken van grenzen, noemt zij regelmatig het principe van de kluis.
Als ik jou over iets persoonlijks in vertrouwen neem en ik zeg dat het in de kluis moet, mag je het onder geen beding doorvertellen, aan niemand. Ook niet om te ‘overleggen’ hoe je dit probleem samen met mij op kan lossen. En als je mijn kluisinhoud gebruikt om te roddelen, is dat een reden voor mij om je niet meer te vertrouwen. Maar jij iets uit de kluis van een gezamenlijke vriend aan mij vertelt, vertrouw ik je ook niet meer. Als je zijn kluis kraakt, hoe weet ik dan dat je dat niet met de mijne zal doen?

Bedenk bij het schrijven van een autobiografie om te beginnen wat je in je kluis wil houden of wat voor informatie van een ander bestaand persoon ethisch gezien of gewoon fatsoenshalve in de kluis moet blijven. Wat is zodanig persoonlijk dat het niet nodig of aan jou is om te delen?

Als delen en stilhouden samen moeten gaan

Als je ervaringen wil delen, dan is het laatste wat je wil doen, zaken stilhouden. Maar er zullen momenten zijn waarop dat toch moet. Dit kan de ethische kluis betreffen, maar ook de hevigheid van bepaalde zaken.
Als jou iets gruwelijks is overkomen, zal je daar misschien alle misselijkmakende details nog van weten, omdat je er nog altijd van wakker ligt. Als je die heel minutieus beschrijft, kan dat twee grote nadelen hebben.
* Het is niet meer zozeer delen om te verwerken, als wel ‘delen om het eruit te gooien’
* De gruwelijke details kunnen overkomen als dramatisch, in de literaire zin van het woord (“Je dikt dit aan voor het romanelement dat een audiobiografie moet hebben.”), terwijl ze echt gebeurd zijn.

Soms gaan die twee nadelen ook hand in hand.

Delen om het eruit te gooien

Als je merkt dat je bepaalde dingen opschrijft om het maar eruit te gooien, bedenk dan of je deze feiten, dit detail of zelfs deze hele scène niet uit je boek moet laten. Autobiografisch schrijven kan het complete tegenovergestelde zijn van therapeutisch schrijven. Een klein experimentje om dit te bewijzen:
Bedenk waar je je het allerergst voor schaamt. Dat komt in een boek dat iedereen kan lezen, verspreiden en waar iedereen over kan praten. En dan heeft ook nog eens iedereen daar een uitgesproken mening over èn je komt je continu op straat tegen. Die opsomming is wat extreem, als informatie echt te persoonlijk of heftig is, wil je niet dat Jan en alleman daarvan weet. En die mogelijkheid bestaat zodra je het opschrijft. Misschien krijg je niet meteen duizenden lezers, maar je zal net zien dat net tante Bep die normaalgesproken nooit leest en je toch al graag zwartmaakt jouw boek wel van voor tot achteren kent… Straks weet het hele dorp waarvan jij door de grond zakt.
Ook als je je schaamt voor iets waar je zelf niets aan kan doen, gaat dit op. Je hebt niet in de hand wie of wat voor mensen je boek lezen. Bespaar jezelf pijn, schaamte, boosheid en verdriet en filter wat uiterst pijnlijk is gewoon weg uit je boek. Al is het maar omdat lezers doorgaans een onverwacht goede neus hebben voor wat ‘opschrijven’ is en ‘eruit gooien’ is. En dat laatste vinden ze nooit interessant…

Gruwelijke details

Ook als je iets al echt verwerkt hebt, kan het verstandig zijn bij gruwelijke zaken niet al te veel in detail te treden. Het gekke van een autobiografie is dat een lezer er meestal het volgende verwacht:
* Het leest als een boek/roman
* Weinig of niets is verzonnen
* Het is authentiek en daarom niet dramatisch(er dan het hoeft te zijn)

Maar dit spreekt elkaar tegen. Want ‘echte boeken’ zijn per definitie dramatisch (of groter dan ‘in het echt’, zo je wil.) omdat die verzonnen zijn en een goede schrijver weet dat er bij een goede spanningsboog een zekere mate van ‘groot’ en ‘drama’ komt kijken die je in het echt zelden tot nooit tegenkomt. Hoe vaak is er iets als een complete fanfare betrokken bij een huwelijksaanzoek, bijvoorbeeld? In romantische comedy zowat altijd. In het echt… een op de miljard keer? Het gekke is dat de lezer dat ook weet, al is dat onbewuster. Als jou iets is overkomen dat zo ‘groot’ of gruwelijk is dat je onwillekeurig laat denken: toen leek mijn leven oprecht een horrorfilm of ‘dat zou je niet verzonnen krijgen’, dan kan je die details het beste:
* weglaten. Dat ene detail, of drie van de vijf, om niet ‘te veel van het slechte’ te krijgen.
* uitdunnen, dus van een schaal van een op tien de tien terugbrengen naar de acht. Een andere sfeeromschrijving bij hetzelfde feit kan dan soms al het verschil maken.
* geen detail meer maken. Ook al zou je schrijven over het leven in een letterlijke martelkamer, zorg er dan voor dat ieder element daarvan uitgebreid worden beschreven, ook al zijn het er tien. Omschrijf de sfeer, de omstandigheden, de zintuigen… Dan moet je mikken op het ‘zo bizar dat het wel waargebeurd moet zijn’-effect.

Foto door Kelly Sikkema op Unsplash.