Vijf kenmerken van de onrealistische sprookjesvriendin

In een relatie kun je van elkaar leren en groeien. Maar als de één alleen bestaansrecht heeft om de ander verder te helpen in het leven, gaat het mis. Maak kennis met de magic pixie dream girl.

1 Dieptepunt van de man

Een man zit in de put. Hij is blut, verslaafd, ontslagen, gedumpt, depressief of suïcidaal. Meestal spelen er twee of meer van deze dingen. Zijn leven loopt vast en hij kan zijn problemen zelf niet oplossen. Dan is daar de magic pixie dream girl, kortweg Pixie. Zij komt in zijn leven om hem de zetjes te geven die hij nodig heeft om uit zijn dal te klimmen.

2 Wie is Pixie?

Pixie is de vrouw die de man uit zijn dal trekt. En dan bedoel ik niet zijn psychologe. Pixie is een vrolijke, optimistische vrouw met wie hij een relatie krijgt. Zo leert hij in de praktijk dat het leven ook mooie kanten heeft. Pixie is niet per se mooi, maar wel wijs: ze beschikt over allerlei diepzinnige levensmoto’s. Vaak is ze op een vlotte manier ook een beetje knullig. Zo blijkt dat ze fouten kan maken – Zie je, schat? Fouten maken is niet erg en bovendien menselijk! – en dat ze niet perfect is.

3 Wat doet Pixie?

De man weer zin in het leven geven. Verder niets. Daarom is ze een cliché. Van zichzelf heeft ze geen eigen leven. Geen ambities, baan, eigen problemen, andere vrienden, geen zieke moeder om voor te zorgen… Ze is altijd en volledig beschikbaar voor de man. Ze heeft bestaansrecht omdat de man een probleem heeft. Als de man gelukkig was geweest, had ze (binnen de zichtbaarheid van het verhaal) geen leven. Kortom: Pixie is een eendimensionaal personage.

4 Pixies toverstaf

Pixie doet iets heel kwalijks: ze neemt de man zijn heldenreis af. Alles wat de man zou moeten doen om zelf te groeien, neemt ze af door het hem meteen aan te reiken. En omdat ze geen leven heeft, kan ze al haar tijd en moeite aan de man besteden. Alsof ze een toverstafje heeft, kan ze alles wat de man nodig heeft onmiddellijk aan hem geven. Door haar wijze woorden ziet de man onmiddellijk het licht en laat hij de drugs meteen liggen. Afkicken hoeft niet meer. Of Pixie kent iemand die de man een baan aanbiedt, zonder dat hij hoeft te solliciteren.

Stel dat Pixie wel een eigen leven heeft. Dan gaat ze echt niet voor de zesde keer die week een strandwandeling maken om opnieuw een wijsheid te delen die zo diep is als de oceaan vóór hen. Dan zou ze zeggen: “Ik moet over twee weken mijn masterthesis inleveren. Ik kan je deze week maar één keer zien.”
Maar de man heeft haar en haar wijsheden dagelijks nodig. Denk dus maar niet dat Pixie op een doctorandustitel mikt.

5 Een gegeven, geen verhaal

Is het erg dat Pixie geen leven heeft en de man een zetje krijgt als hij het moeilijk heeft?

Ja. Als een personage zijn eigen conflict niet oplost of aangaat, heb je geen heldenreis. Dat is het allerminste wat een verhaal moet hebben. En als een personage geen leven heeft, kun je er geen verhaal omheen schrijven.
“Vrouw helpt man uit dal” is een gegeven, geen verhaal. En een verhaal boeit een lezer, droge feiten doen dat niet. Als je een relatie wil schrijven waarin een personage groeit, zorg dan voor:
* een conflict dat door een personage zelf moet worden aangegaan (hij mag geholpen worden, maar het echte werk moet hij zelf doen);
* een eigen leven van een medepersonage buiten het conflict van het hoofdpersonage.

Dit artikel verscheen eerder op Schrijven Online.

Het centraal conflict: de heldenreis van een verhaal

Elk verhaal heeft een hoofdpersonage, ook wel de held genoemd. Net als een echte superheld moet je protagonist een conflict oplossen. Maar hoe schrijf je een heldenreis als er geen supercape in je verhaal voorkomt?

Superman: de makkelijkste heldenreis ooit

Om te begrijpen wat een held een held maakt, gaan we eerst eens kijken naar wie dat eigenlijk niet zijn: traditionele superhelden. Zij vertonen namelijk veel gelijkenissen met een man die een magic pixie dream girl als partner heeft. Alleen hebben Superman en co geen vrouw, maar laserogen. De superkracht neemt alle èchte conflicten weg. Even een potje knokken, mensen redden en voilà, het conflict is opgelost. Maar… was er eigenlijk wel een conflict? Meestal is er bij een superheld eerder sprake van een probleem.

Superman vindt zichzelf eigenlijk veel te makkelijk de stoere held

Probleem versus conflict in een verhaal

Stel dat je de tafel wil dekken, maar er een grote doos met breekbaar goed op tafel staat. Nu kun je de borden niet op tafel zetten en heb je een probleem. De oplossing ligt echter voor de hand en kost geen tot weinig moeite: je tilt de doos gewoon van de tafel af.
Maar nu staat diezelfde doos op tafel en heb je beide armen in een mitella. Nu heb je een conflict, want dit is niet zo makkelijk op te lossen. Je moet je creativiteit aanspreken en ergens serieuze moeite voor doen. De oplossing en hoe die tot stand komt, is iets waar je later over kan vertellen (of schrijven… 😉 ). Vooral omdat een conflict nog iets anders met zich meebrengt: een onbehaaglijk gevoel. Je zal nu als stoere bodybuilder moeten toegeven dat jouw perfecte lijf nog steeds gebreken kan hebben. Ga er maar aanstaan, macho, nu moet je een deuk in je ego zien te herstellen.
Is er een overbezorgde moeder die haar kinderen alle zorgen uit handen wil nemen? Nu moet ze vragen of de kinderen een keer iets voor háár doen…

Als een overbezorgde moeder aan dit plaatje gewend is, ontstaat er een conflict als daar iets aan verandert.

Voorwaarden voor een interessant narratief conflict

Als je een interessant conflict wil schrijven, moet het aan de volgende voorwaarden voldoen:

* Je personage wordt uit zijn comfortzone gehaald.
* De nieuwe situatie is voor je personage ongemakkelijk, gevaarlijk, naar of eng.
* Je personage heeft iets te verliezen.
* De omstandigheden dwingen je personage om het conflict zelf aan te gaan.

Nu zie je waarom superhelden zelden een conflict hebben: voor hen gaan niet alle punten op. Ja, Superman kan doodgaan, maar met zijn superkrachten wordt die kans wel erg verkleind. Zodanig zelfs dat de dreiging te klein is om nog bang voor te zijn. En gevaarlijke situaties zijn zo ongeveer de comfortzone van mensen met superkracht…

Van conflict naar heldenreis in een verhaal

Een conflict dat moet uitgroeien tot de heldenreis is sterk afhankelijk van je verhaalthema, maar nog meer van je personage zelf. Kijk nog eens naar de voorwaarden van een conflict. Steeds staat het personage centraal. Dat is ergens ook logisch.
Neem het voorbeeld van een toespraak houden: Malala Yousafzai doet dat zonder zenuwen en strooit de ene parel na de andere de zaal in. Maar voor veel mensen betekent publiekelijk spreken dat er plankenkoorts overwonnen moet worden. Het ligt dus helemaal aan je personage wat een conflict vormt en wat een probleem is. Om erachter te komen wat er speelt, moet je je personagebiografie raadplegen.

Voorwaarden van een goede heldenreis in een verhaal

Zodra je een conflict hebt bepaald, kan je de heldenreis in elkaar gaan zetten. Die heeft ook een aantal belangrijke voorwaarden:

* Allereerst en het belangrijkst: je personage moet het conflict zélf aangaan;
* Je personage doet meerdere pogingen doen om zijn doel te bereiken (lees: hij faalt minstens één keer);
* Het doel uiteindelijke doel is altijd: groeien als persoon. Soms weet het personage dat, soms niet.

Het groeiproces van je personage

Je personage moet dus groeien door zijn heldenreis. Maar wat betekent groeien precies? Je kan het samenvatten als: alles waarvan hij een beter mens wordt en/of iets van leert. Denk aan dingen als:
* minder egoïstisch worden;
* (betere) relaties aan kunnen gaan;
* uit een dal klimmen;
* inzichten krijgen;
* leren vergeven;
* zingeving vinden;
* zelfvertrouwen krijgen;
* een gezondere relatie hebben met geld of gezondheid;
* nieuwe vaardigheden leren.
enzovoort, enzovoort.

Dat groeien is geen finishlijn. Sterker nog: juist gedurende het verhaal zal je personage groeien. Maar op het einde van de heldenreis kan je personage (of kunnen andere betrokkenen) zien wat dat groeiproces teweeggebracht heeft.

Held of lafaard?

Het proces van de heldenreis is nu duidelijk, waarmee ik hoop dat het ook duidelijk is dat er maar een ding is dat de held onderscheidt van de lafaard. De held is niet degene die superkrachten heeft en de lafaard is niet Jan-met-de-pet met een saaie kantoorbaan. De held is degene die na het vallen weer opstaat en bereid is om te groeien, ondanks alle worstelingen en risico’s. De lafaard is de persoon die zijn problemen niet aangaat, zijn problemen aan ander overlaat of na één keer vallen niet meer opstaat.
Malala roept onmiddellijk het woord ‘heldin’ op. Ze is daar het schoolvoorbeeld van omdat ze eindeloos vaak de ‘conflictvoorwaarden’ heeft doorstaan. Ze heeft dat wereldpodium dubbel en dwars verdiend (lees: ze heeft het niet zomaar gekregen).

Wie zijn echte helden?

Niet alleen uitzonderlijke mensen als Malala zijn helden. Je vindt ze verrassend vaak ook dichter bij huis. Kijk maar eens om je heen naar je vrienden, familie en geliefden. Wie bewonder je? Het antwoord op die vraag geeft je een voorbeeld van een echte held. Bewonderen is namelijk een groot woord en als iemand dat woord verdient, durf ik er gif op in te nemen dat de persoon waar je nu aan denkt hindernissen heeft overwonnen, iets heeft opgeofferd… na het vallen keer op keer weer is opgestaan.
Daarom zijn perfecte personages als Mary Sue en Joe Sixpack niet interessant: hun wereld is zo perfect dat er nooit een conflict op gang komt. Lezers willen zichzelf of hun helden uit het echte leven terug zien in verhalen. En in goede verhalen is het altijd knokken. Niet met een supercape en stalen spieren, maar net als in het echte leven om te groeien en een beter mens te worden.


Magic pixie dream girl: de onrealistische vriendin

Hoewel het vlot en fris klinkt, moet je geen magic pixie dream girl schrijven. En dat doe je sneller dan je denkt. Als je weet dat een personage niet perfect moet zijn en hij moet groeien, zit je al gevaarlijk dicht in de buurt. Geef je mannelijk personage tot slot een relatie om van te leren en de eerste alarmbellen gaan af.

Mary Sue versus magic pixie dream girl

Mary Sue is een belichaming van onrealistische perfectie. De magic pixie dream girl is een trope die de perfectievalkuil slim ontwijkt, maar daardoor andere problemen met zich meebrengt. Een magic pixie dream girl -Pixie-boy bestaat ook, maar is zeldzamer- is de gedroomde vrouw van je personage, maar is iets realistischer dan Mary Sue. Ze heeft namelijk tekortkomingen. Hoewel vaak, is ze niet per se knap, ze vindt zichzelf niet de belangrijkste en kan zo betrokken zijn dat het het hoofdpersonage soms irriteert. Maar verder is ze perfect voor elke man in nood.

Karakteristieken van een magic pixie dream girl

Een magic pixie heeft bestaansrecht omdat de man een probleem heeft. Haar karakter is doorgaans vrolijk, onbevangen en ze heeft bepaalde wijsheid. Maar een leven heeft ze niet. Geen dromen, angsten, eigen vrienden, een veeleisende baan of conflicten. Soms heeft ze die wel, maar dan komen die zo kort aan bod dat de lezer het nauwelijks onthoudt. Als de man geen probleem had, zou haar rol in het verhaal compleet anders zijn. Ze lijkt op een vlotte toverfee die met haar toverstaf in een klap de man van al zijn problemen verlost. Een filmcriticus heeft de term magic pixie dream girl in het leven geroepen vanwege Claire Colburn, een personage uit de film Elisabethtown.

Het enige doel in het leven van een magic pixie dream girl: een blije man. En dat doel bereikt ze altijd.

Magic puxie dream girl: meisje zonder leven

Een magic pixie duikt op in verhalen waar een man het niet meer ziet zitten. Dat kan uiteenlopen van neerslachtigheid tot suïcidale neigingen. In ieder geval zit hij vast. Uiteindelijk eindigt dit verhaal goed, doordat zijn leven weer gaat stromen. De magic pixie dream girl is een essentieel element van het verhaal als oplossing van het centrale conflict. Maar omdat ze niets van zichzelf heeft, houdt niets haar tegen. Letterlijk niet. Ze heeft niemand anders die om haar geeft, geen opleiding die haar concentratie vereist, geen ziekte die haar ergens in verhindert, geen… Ze heeft een toverstafje en daarmee zorgt ze ervoor dat alles wat de man wil onmiddellijk gebeurt, tot zijn beschikking is, of is opgelost.

Zeer zwakke verhaallijn

Je hebt met een magic pixie dream girl een flinterdunne verhaallijn. Er is een centraal conflict, maar zonder details, nuances, of diepgang. Een magic pixie dream girl is bovendien hoofdpersonage een dat je niet kan uitwerken. Je kan haar geen inhoudelijke personagebiografie geven. Doe je dat wel, dan pak je haar toverstokje af en is ze geen magic pixie meer. En met een toverstafje voorhanden, kun je je afvragen of er nog wel een echt conflict is in het verhaal.

Magic pixie dream girl met bijbehorende toverstaf: een personage, plot én een (middel voor de) oplossing van het centrale conflict ineen.

Wat zijn boeiende verhalen?

Denk aan verhalen die je aanspreken. Dat zijn hoogstwaarschijnlijk scenario’s met een ‘als-dit- dan-nog-steeds-dat-element’. Bij een huwelijksaanzoek is het wachten op de ‘ja’ spannend. Maar het wordt spannender als de vraag oprijst: “Maar hoe gaan ze dat betalen?” “O jee, we hebben de schoonmoeder nog…”
Een bankoverval lijkt in eerste instantie geslaagd, maar de overvaller heeft ruzie met zijn neef die bij de politie zit. Of de vluchtwagen is een oud barrel dat het elk moment kan begeven… Zoiets trekt je lezers het verhaal in, maakt het spannend en zorgt dat je personage en je verhaal realistisch blijven.

Geen beloning zonder inspanning

In de Disneyfilm ‘Hercules’ heeft Hercules een moment waarop alles moeiteloos lijkt om te schakelen waarin hij van een niemand naar een aanbeden figuur gaat. Dat hoor je in het liedje ‘Van knoeier tot kanjer’. Maar belangrijk is dat Hercules na die scène (zelf!) nog problemen op moet lossen. Uiteindelijk krijgt hij niets zomaar cadeau en kan hij de held van het verhaal blijven.

De held van het verhaal

Een hoofdpersonage wordt ook wel de held van het verhaal genoemd. Hij hoeft daarvoor geen superkrachten te hebben. Hij moet alleen zijn problemen onder ogen zien en ze aangaan. Soms lost hij zijn probleem op, soms niet. Maar zijn heldenreis hoeft niet te slagen om interessant te zijn. Een topsporter die je hard ziet trainen, hoeft niet te winnen. Zolang je hem voor zijn doel ziet werken, is dat genoeg om het verhaal boeiend te houden.
Een suïcidale alcoholist zonder magic pixie dream girl gaat bijvoorbeeld naar de A.A. Alles gaat goed, maar na drie maanden krijgt hij een enorme terugval. Misschien heeft je lezer medelijden met hem, maar die kan ook boos op of teleurgesteld in hem zijn. In ieder geval is de lezer al betrokken bij de (mislukte) heldenreis. De lezer weet namelijk dat er dingen gebeuren met vallen en opstaan en dat er dingen slagen en soms mislukken. Zoals in het echte leven.

Een held van niks

Dan is daar de suicidale man met een magic pixie dream girl. Zij komt in zijn wereld, vertelt hem hoe hij alles kan oplossen en voilà, zo geschiede, zonder enige moeite of opoffering.

Als dit de man en zijn magic pixie dream girl zijn, duim ik stiekem voor een aankomende scheiding…

Als je lezer bij het lezen van het verhaal van een man met een Magic pixie dream girl de middelvinger opsteekt, geef ik hem geen ongelijk. Waarom zou je zo iemand nog een held noemen? Hij heeft een probleem, maar gaat het niet aan, laat iemand anders het oplossen en krijgt er nog een bonus bovenop… Ja, het is erg dat hij suïcidaal was, maar verwacht niet dat de lezer nu rode de loper voor hem uitrolt omdat hij weer mentaal gezond is.