Ghibli en liefde: een groot hart boven romance

Studio Ghibli zet in zijn films liefde voorop, ten opzichte van romance. Dat zorgt niet alleen voor een frisse verhaallijn, de personages worden er zowel levendiger als oprechter door.

Als liefde voorop komt te staan

De kijk van studio Ghibli op liefde is erg verfrissend, omdat die er een is zoals je die zelden tegenkomt. Lees hier een inleiding op hoe deze filmstudio onderscheid maakt tussen liefde en romance. In plaats van dat de film mikt om de hoofdpersonages romantisch met elkaar te laten eindigen, wil een Ghiblifilm duidelijk maken dat een koppel -of ‘koppel’ nu romance of vriendschap betreft- elkaars heldenreis moet versterken. Dat levert personages op die naar verhouding veel diepzinniger zijn.
Gemakshalve ga ik daarom De kleine zeemeermin van Disney vergelijken met Ghibli’s Ponyo: beide zijn filmadaptaties van het klassieke sprookje van Andersen. De Disneyversie zet romance voorop, Ghibli geeft voorrang aan liefde. Als je goed oplet, zie je hoe klein ogende verschillen een compleet andere draai aan de verhaalinvulling geven. Een overzicht van de rolverdelingen en verschillen in plotinvulling van beide films:

Gegeven	Disneyfilm	Ghiblifilm
Zeemeermin	prinses Ariël (16 jaar)	Ponyo (5 jaar)
De prins	prins Erik (18 jaar)	Sosuke (5 jaar)
Zeemeermin valt op prins omdat	hij knap en een mens is	hij haar heeft gered
Prins valt op zeemeermin omdat	ze een mooie stem heeft	zij hem genezen heeft van een wond
Interesses prins buiten prinses om	geen zichtbare	de bewoners van een bejaardenhuis, vriendjes op school, morsecode, varen
Interesses zeemeermin buiten prins om	voorwerpen van mensen	HAM (ja, met hoofdletters! 😉 )
Als er geen koppel wordt gevormd, dan	verandert Ariël in zeewier	vergaat de wereld

Andere verhaalbeleving

Het verschil in leeftijd tussen beide koppels is zodanig groot dat je er hoe dan ook een ander verhaal van krijgt. Kleuters kunnen elkaar lief vinden, maar een serieus begrip van aantrekkingskracht in de romantische of seksuele zin hebben ze niet. Bij tieners vliegen de hormonen in het rond. Dus het is logisch dat Ariël veel meer op Eriks uiterlijk afgaat, waar Ponyo Sosuke alleen maar lief hoeft te vinden.
Dat maakt een belangrijk verschil: Ponyo voelt iets voor Sosuke omdat hij dingen doet (voor haar). Ariël weegt haar kansen bij Erik af op basis van haar uiterlijk (subtiel is anders…) en Ariël denkt er niet verder bij na: natúúrlijk zal knappe Erik alleen vanwege haar uiterlijk al voor haar vallen. (Goede uitgangsbasis voor je relatie, lieverd…)

Of alles nu al dan niet aan de leeftijd of hormonen van deze hoofdpersonages te verwijten is, is een ander verhaal. Het feit blijft dat Ariël en Erik voor elkaar vallen omdat ze elkaar knap vinden. Ponyo en Sosuke sluiten vriendschap op basis van helpen en geholpen worden, gezamenlijk plezier en verwondering over de wereld om hen heen, óók buiten de ander om. Ponyo is verzot op ham en Sosuke geeft óók nog om de mensen in het verzorgingstehuis en heeft een goede band met zijn moeder.

Kortom: Ponyo is als filmbeleving uitgebreider, omdat er in de hoofden van de hoofdrolspelers meer speelt dan alleen de romance tussen hun beiden. Wat heeft dat voor breder gevolg voor de personages?

Ruimte voor authenticiteit

Ariël moet ervoor zorgen dat Erik haar op tijd kust, anders verandert ze in zeewier. Dat is een heftig vooruitzicht, dus vanzelfsprekend doet ze er alles aan om Erik verliefd op haar te laten worden. Maar daarmee wordt haar de ruimte ontnomen om als personage te groeien. Als ze groeit, is dat vanuit een zekere dwang, niet vanuit een organische en persoonlijke ontwikkeling die volgt op dingen die ze doet of meemaakt. Ariël heeft bovendien een overduidelijk doel: de liefdeskus van Erik. Als daar alle/haar aandacht naartoe moet gaan, schrap je als vanzelf scènes die daar los van staan en laten zien hoe zij als personage ook andere kenmerken dan schoonheid (verder) kan ontwikkelen.

Als je wel ziet waar het romantische schip strandt, heeft je personage meer tijd om kwaliteiten verder te ontwikkelen.
Ponyo is vaak verwonderd over alledaagse zaken en spullen. Dan maakt liefde plaats voor verwondering. Ariël heeft óók verwondering voor mensendingen, maar dat wordt indirect teruggekoppeld aan de belevingswereld van de mens Erik waar ze verliefd op is. Vroeg of laat (ver)wijst alles weer terug naar Erik.
Ponyo is gek op een warme handdoek omdat het zo lekker zacht en pluizig is en op elektriciteit omdat het mooi licht kan opwekken. Niet omdat dat haar dichterbij de affectie van Sosuke brengt, of omdat het indirect met zijn belevingswereld te maken heeft.
Dat maakt Ponyo als personage veel authentieker: haar emoties of belevingen zijn niet afhankelijk van die van Sousuke (lees: romance). Ze is óók nog zorgzaam als ze een huilende baby eten probeert te geven. Niet alleen op het moment dat Sosuke er (in)direct ook iets mee van doen of te winnen heeft.

Als je authenticiteit van je personage voorop stelt, wordt je verhaal daar altijd beter van. Ongeacht hoe het verder (af)loopt. Zowel in de relaties met anderen als het centraal conflict in het algemeen.

Niets om te winnen is alles winnen

Het fragment van ‘kommer en kwel’ uit de kleine zeemeermin windt er geen doekjes om: Ariël zou voor Erik een trofee vormen: hij heeft de mooie meid weten te winnen. Nog buiten het feit wat voor boodschap dat afgeeft -ahum!- : er valt dus iets te winnen voor zowel Ariël als Erik.
Als je hele verhaal naar een bepaald eindresultaat toewerkt, dan hebben de personages – als alles goed gaat- een (welverdiend) happy end te vieren. Maar als je personages er niet op uit zijn om iets specifieks (wederom: lees: een romance) te winnen, dan verzamelen ze meerdere ‘trofeeën’ in de vorm van karaktergroei, authenticiteit, vaardigheden en ja, misschien ook wel een romance.

In plaats dat Ponyo alleen haar ‘Sosuke-troffee’ heeft, heeft ze er nog talloze andere verdiend. Omdat ze Sousuke niet ziet als iemand (of zelfs iets!) om te winnen, wint ze uiteindelijk alles wat er voor haar als personage te winnen valt.
Als dat geen happy end meer mag heten… 🙂