“Voor jou zou ik een kogel vangen.” In zekere, hetzij lugubere zin is dat makkelijk gezegd. Als je eenmaal dood bent, heb je letterlijk en figuurlijk niks meer om voor te leven. Het is narratief gezien waardevoller als je je afvraagt wat je personage op het spel zou zetten. Dan kom je te weten wat iemand voorgoed zou willen opgeven of riskeren, om lange tijd of altijd met vreselijke gevolgen te moeten leven Dat levert een schat aan informatie over je personage op.
Iets op het spel zetten
Wat doe je eigenlijk als je iets op het spel zet?
In de hoop iets (goeds) te bereiken, riskeer je het verlies van iets. Dat kan grote, nare gevolgen hebben. Dat risico neem je in de wetenschap dat de gewenste uitkomst uit kan blijven.
| Je personage | in de hoop dat | je hebt die garantie niet omdat | Met het risico dat |
| vangt een kogel voor iemand | diegene blijft leven | een volgende schutter zomaar een tweede kogel kan hebben… | iedereen alsnog sterft |
| vangt een kogel voor iemand | diegene verliefd op je wordt/ blijft | liefde zich niet laat bepalen. De kans wordt misschien groter, maar een garantie is een ander verhaal. | je sterft of invalide raakt vanwege een onbeantwoorde liefde |
| gaat als soldaat leger in | het bijdraagt aan het einde van de oorlog | je misschien wel ernstig gewond raakt voor je goed en wel op missie wordt uitgezonden | je sterft voor je iets hebt bijgedragen |
| gaat als soldaat het leger in | het diens vaderland wil beschermen | Als de tegenstander de oorlog wint en jouw thuisland verovert, is dat allemaal vergeefs geweest | je voor niets sterft en je kinderen zonder ouder opgroeien |
| liegt tegen een vriend door een zielig verhaal op te hangen | die vriend meer aandacht aan diegene besteedt | de vriend de leugen kan doorzien en alleen maar kwaad wordt | de vriendschap eindigt |
| liegt tegen een vriend door een zielig verhaal op te hangen | die hem geld geeft omdat het personage blut is | De vriend denkt “Ik ben je pixie niet, dus als je zielig doet, help ik je niet. Alleen als je zelf de schouders bereid bent de schouders eronder te zetten.” | je personage onterecht de vriend gaat wantrouwen |
Merk op dat:
- Soms het lot aan zet is, niet de handelingen van je personage
- Je personage niet in een bubbel leeft, acties of meningen van anderen kunnen de uitkomst veranderen
- Een andere intentie achter een actie ook een andere reactie op kan leveren. (De vriend van het personage zou wel bereid kunnen zijn om even in medelijden mee te zwelgen, maar niet om geld te geven, bijvoorbeeld)
Houd dat in gedachten: met deze elementen kan je een mooi plot maken 🙂
De risico’s van een beslissing
Bedenk wat je personage op het spel zou zetten en meteen daarna of het zich bewust is van de risico’s en de bijbehorende mogelijke gevolgen. Dat is namelijk niet altijd zo. Je personage kan naïef zijn, over onvoldoende (voor)kennis beschikken, of worden verblind door liefde of grootsheidswaanzin. Die dingen zijn altijd nuttig om te weten.
Als je personage wel weet wat de mogelijke gevolgen zijn, kom je veel te weten over diens normen en waarden, karaktertrekken en manieren van denken.
- Als jij geld aan een vriend in nood geeft dat anders naar je skivakantie zou gaan, dan zegt dat dat je trouw en gul bent. En dat vriendschap hoger in het vaandel staat dan persoonlijke ontspanning. En dat je het er ook voor over zou hebben dat je wederhelft even flink tegen je schreeuwt en je er een ruzie aan overhoudt. Met het risico dat die uit de hand loopt en het je relatie kost. Dit geeft blijk van roekeloosheid.
- Je personage droomt om door te breken als actrice. Ze struint eindeloos audities af, waardoor haar sociale leven op een laag pitje komt te staan. Dan is ze ambitieus en doelgericht, maar ze loopt het risico dat ze straks geen sociaal leven meer over heeft. Trouw aan vrienden zal bij haar niet de hoogste norm zijn. Ze kan denken: “Als ik straks beroemd ben, dan zien mijn vrienden die ontrouw voor ambitie aan en dan komt het goed.” Of dat waar blijkt, is aan jou als schrijver, maar je ziet wel hoe zij denkt en dus ook handelt.
Voer voor conflict
Zie je dat je door te weten wat je personage op het spel zou zetten heel veel kan aanvullen of zelfs bepalen? Het kan narratieve conflicten opleveren, het centraal conflict bepalen, plotwendingen in gang zetten, de spanningsboog verhogen… Let er alleen wel op dat je niet vergeet dat deze vraag vrij heftig van aard is. De kans is groot dat zodra je het antwoord erop weet, je dieper gaat graven dan nodig is in de psychologie van je personage. Of dat je het gevoel krijgt, nu wel iets zwaars te ‘moeten’ schrijven. Een personage heeft immers principes nodig en die worden hiermee duidelijk op een manier die pageturner lijkt te schreeuwen. Het antwoord op deze vraag geeft voer voor conflict, maar dat voer hoeft dan niet meteen een caloriebom te zijn 😉
Bedenk daarom ook waar de limieten van je personage liggen als het om deze principes gaat.
Het limiet van de bereidwilligheid van je personage
Een limiet van bereidwilligheid is ook erg belangrijk om over je personage te weten. Die heeft namelijk ook iedereen.
De oppastiener wil dus wel helpen met huiswerk van het oppaskindje, maar niet eindeloos; het heeft ook een leven. Of wil betaald worden als het meer dan een uur extra werk per week oplevert.
Als je dit soort limieten duidelijk hebt, levert dat ook een aantal belangrijke voordelen op, naast de verdieping die je al hebt gekregen door het eerste deel van de oefening te doen.
- Je zoekt en vindt de gezonde balans tussen goed en slecht van je personage, waardoor het geen schijnheilige engel wordt
- Als je personage in een duivels dilemma komt, dan helpen deze bevindingen je makkelijker te beslissen
Laat je dus vooral inspireren door te kijken waar je personage offers voor zou brengen.
Foto door Lance Reis op Unsplash.
Verhaal en taal: tips voor creatief schrijven 