Schrijfoefening: de sorteerhoed

Deze schrijfoefening is geïnspireerd door de sorteerhoed uit de Harry Potterserie. Want als je een personage sorteert aan de hand van een aantal karaktertrekken kan je de heldenreis daar goed op afstemmen.

Voor wie de details van Harry Potter niet kent: Harry gaat naar de toverschool Zweinstein. Daar zijn vier verschillende afdelingen: Griffoendor, Ravenklauw, Huffelpuf en Zwadderich. Als de leerlingen voor het eerst op school komen, moeten ze de sorteerhoed opzetten die ze in de passende afdeling plaatst. Iedere afdeling heeft zo zijn kenmerken en karaktereigenschappen die worden gewaardeerd:
Griffoendor: moed, lef en ridderlijkheid.
Ravenklauw: intelligentie, leren, wijsheid en gevatheid
Huffelpuf: hard werken, geduld, rechtvaardigheid en trouw
Zwadderich: sluwheid, ambitie, leiderschap en trots 

In de serie zijn de afdelingen en de personages die daartoe behoren, vaak van eenzelfde soort personen en ook wordt de heldenreis erdoor weerspiegelt. Zo zijn de leerlingen van Griffoendoor meer dan eens overmoedig en komen ze daardoor de nodige obstakels tegen. Een belangrijk personage uit Huffelpuf is bereid om van roem af te zien, omdat hij die vanwege omstandigheden – volgens hemzelf- niet verdient en het onrechtvaardig zou vinden om die roem te accepteren. Leerlingen van Zwadderich plaatsen zichzelf nogal eens boven anderen als dat betekent dat ze daarmee een belangrijk doel kunnen bereiken.

Het nut van sorteren

In de Harry Potterboeken hebben de verschillende afdelingen en hun karakteristieken een erg grote rol en geschiedenis. Soms hangen er complete grote verhaallijnen vanaf. Zo ver hoef je niet te gaan als je je personages sorteert, maar toch kan het handig zijn om ze in een van de afdelingen van Zweinstein te plaatsen. Of verzin zelf een paar afdelingen met karaktereigenschappen die jij samen een mooi geheel vindt vormen en waarbij jij als vanzelf een bepaald soort personen of personages voor je ziet.

Ook zal je misschien merken dat bepaalde afdelingen (als vanzelf) elkaars vijanden worden, omdat ze elkaars tegenpolen zijn, zoals Griffoendor en Zwadderich. Maar ook bij Huffelpuf is dit zichtbaar: omdat ze de trouwe en hardwerkende mensen zijn die doorgaans geen conflicten opzoeken, worden ze door de rest van de school af en toe weggezet als de watjes. Als je op deze manier in een vroege fase van de tekentafel je personages onderverdeeld, zal je makkelijker zien wie op papier (bijvoorbeeld) betere vrienden of geliefden zullen zijn.

Op papier heeft hier een dubbele betekenis: zowel de traditionele betekenis gaat hier op, alsook het principe dat op het papier van jouw gedrukte boek het beter gaat werken. Laten we eens kijken welke personages een beter koppeltje of vriendschapsband zouden vormen. Koppel 1 betreft een Zwadderaar en een Ravenklauw. Koppel 2 gaat over een Zwadderaar en een Huffelpuf.

Koppel 2 heeft hier een betere start. Een Zwadderaar is ambitieus en een Ravenklauw hecht waarde aan intellect. Als deze Zwadderaar toevallig ook de ambitie heeft om veel te leren of kennis te vergaren, is dat een goede match. Maar een Huffelpuf die trouw hoog in het vaandel heeft staan, zal het niet zo prettig vinden dat de Zwadderaar ook sluw kan zijn en mensen vanwege het eigenbelang soms kan laten vallen.
Meestal is het dan ook slim om voor het tweede koppel te kiezen als het gaat om mensen die op elkaar vallen of veel met elkaar op gaan trekken. Anders ga je teveel forceren. De personages kunnen later in het verhaal elkaar leren wat hun tekortkomingen zijn of helpen de obstakels te overwinnen, maar daarvoor moet er wel een geloofwaardige basis zijn.

De heldenreis en de vriend: sorteren laat vinden

Als je een held hebt waarvan je weet dat die moet leren om een beetje meer voor zichzelf op te komen ( een Huffelpuf in het voorbeeld) dan is het ook handig om te weten dat een Griffoendorvriend de beste kameraad zal zijn. Of liever gezegd, het beste medepersonage die je held altijd bijstaat. Een held kan nooit een heldenreis alleen doorstaan en heeft daarvoor een vriend nodig. Als je vooraf van je personages weet wat voor soort kwaliteiten ze hebben, kan je voor een heldenreis zorgen die je held aankan, met de ondersteuning die die ook nodig heeft. Natuurlijk gaan de personages door het verhaal heen groeien, dus je hoeft je niet al te streng te houden aan de karaktereigenschappen waarmee je personages ‘vertrekken’. Sterker nog, als je dat doet, dan loop je het risico om in clichés te verzanden.
Maar als je een algeheel beeld hebt van wat je personages voor karaktertrekken hebben en wat hen tegenstaat, kan je makkelijker overzicht houden als het gaat om wat ze tegen (moeten) komen, wat hen laat groeien en wat je verhaal spannend kan houden.

Fase van sorteren

Net als in de Harry Potterboeken moet je dit sorteren doen op het moment dat je met de personagebiografie van een personage aan de slag gaat. Het is een startput, geen uitgangspunt, in zoverre dat je daar altijd van uit moet gaan en het constant in je achterhoofd moet houden. Als mens en als personage ben je meer dan alleen de karaktertrekken van een Zwadderaar, Griffoendor of Bloemenvelder (afgeleid van jouw zelfbedachte afdeling Bloemenveld 😉 )
Als je al een personage in de steigers heb staan, kijk dan eerder wat je al van je personage weet en waar het van moet leren. De hokjes die je met afdelingen gebruikt zijn ter oriëntatie, niet ter bevestiging. Hokjesdenken is iets voor de tekentafel, voor als je personages nog vrij ‘zielloos’ zijn. Zodra ze echt beginnen te lijken, moet je dat loslaten. Hokjesdenken zou, zo moet je maar denken, ook niet netjes zijn bij echte mensen. Het is misschien handig om eerst te kaderen, want ergens moet je een startpunt hebben, maar zodra dat er is, mag je je personages leren kennen zoals ze van zichzelf zijn geworden, niet per se hoe jij ze hebt geschapen of geschreven.

Foto door Tayla Kohler via Unsplash