Maar weinig dingen laten je zo amateuristisch overkomen als schrijver: clichés.
Toch kan je clichés goed gebruiken als bouwstenen van een verassende plotwending!
Hoe maak je van een storend voorspellend element een fantastisch deel van je verhaal?
1 Denk na vóór je een cliché aanpast
* Ken je cliché!
Je hebt pas een cliché als de lezer zuchtend met zijn ogen rolt: “Nee hè? Niet alweer…”. Je moet weten welk element van het cliché ergernis bij de lezer oproept. Zo is een liefdesrelatie tussen arm en rijk geen cliché vanwege de romance. Dat is het stempel van ‘onmogelijke liefde’ dat dat soort relaties vaak krijgen.
* Maak het cliché passend voor je personage
Het is belangrijk dat je je personage kent en weet hoe hij op bepaalde situaties reageert. Schrijf je over een taalbarrière, dan communiceert men volgens het cliché met handen en voeten. Als jouw personage een extraverte backpacker is, vindt hij dat ontzettend lollig. Het onderwerp krijgt een heel andere toon als je personage een verlegen, maar rijke toerist is. Die hakkelt zenuwachtig met een plaatselijke venter, terwijl zijn privégids achter hem staat.
* Onthoud je onderwerp
Je schrijft een verhaal met een bepaald moraal, onderwerp of verhaalthema. Je schrijft dus naar iets toe. Uiteindelijk moet er een moord worden gepleegd, een huwelijk worden gesloten of een koninkrijk worden gered. Een gebeurtenis (cliché of niet) volgt andere gebeurtenissen op. Houd in de gaten dat je nog wel logisch kan aansluiten op je einde of thema.
2 Begin bekend, verander het vervolg
Je verrast de lezer als je de schijn van een cliché oproept en dat vervolgens heel anders invult.
De rijkeluisdochter komt met een arme sloeber aanzetten. Maar nu zegt de vader ineens: “Wat fijn, een man die weet wat werken voor je geld betekent, in plaats van de hele dag sigaren te roken en bevelen uit te delen!” Zo plaats je jouw persoonlijke visie in een standaard verhaal. De lezer wordt op scherp gezet en zal zich daardoor geïnteresseerd afvragen hoe het verhaal verder gaat. Bedenk wel wat pa ertoe zet om zo joviaal te reageren.
3 Onthutst de omstanders
Laat de omgeving de verwarring van de lezer weerspiegelen. Als de rijke pa een sloeber met open armen ontvangt, trekt dochterlief -hetzij opgelucht- wel even een wenkbrauw op. Melk dit niet uit, anders wordt het overdreven of langdradig. Maar het is logisch als de betrokken personages hun verbazing laten blijken. Een bijkomend voordeel is dat de lezer in zijn verwarring wordt gesteund: dit is inderdaad wel apart…
4 Je cliché verder uitwerken
De onverwachte wending heeft gevolgen. De al te vriendelijke houding van de vader kan voor geroddel zorgen in de zakenwereld, waardoor zijn bedrijf plotseling op het spel staat. Wat vinden de tortelduifjes daarvan? Heeft dat ook invloed op hen? Ga op ontdekkingstocht en je zal zien dat er genoeg dingen op je pad komen die je voor een cliché behoeden.
5 Laatste controle
Controleer de beginvoorwaarden zodra je klaar bent met schrijven. Creativiteit is fijn, maar je aanpassing moet nog wel kloppen bij je personages en je verhaalthema. Als je romantische verhaal ineens verandert in een financiële thriller, dan ben je iets te enthousiast geweest. Soms ben je onnodig bang voor een cliché. Het is namelijk ook een nuttige houvast als een bouwsteen van het verhaal. Een cliché koste wat kost mijden leidt tot het cliché dat je verhaal te verwarrend wordt om nog te kunnen volgen.
Dit artikel is eerder verschenen op Schrijven Online
Verhaal en taal: tips voor creatief schrijven 