Een volle maan voor romantiek en een schedel voor dood en verderf: de meeste symbolen die in verhalen worden gebruikt zijn meestal recht voor zijn raap. Daarom kan het handig zijn om ook eens symboliek te gebruiken waarmee de lezer niet al meteen kan raden wat komen gaat. Daarvoor zijn persoonlijke associaties geschikt. Maar die moet je wel op een goede manier introduceren, wil het allemaal nog een logisch geheel vormen.
Veelgebruikte symbolieken: een scène in het kort
Laten we eerst eens kijken naar een veelgebruikt symboliek om te zien wat die voor associatie met zich meebrengt. Dan weet je wat je mist bij een symboliek dat in beginsel geen overbekende associaties oproept.
De volle maan kan staan voor een romantisch boottochtje. Als vanzelf verwacht je dan ook dat er vooraf een diner bij kaarslicht wordt gehouden dat er tijdens het varen wordt gekust. Met andere woorden: van het een komt het ander. Met slechts een paar woorden zie je al een (korte) scène voor je.
Blanco symbool
Nu gaan we het hebben over de eend. Die staat overduidelijk symbool voor… uh…
Je kan specifieke dingen associëren met deze vogel, zoals zijn typerende gekwaak. Of misschien zie je Donald Duck voor je. Maar het is niet zo dat een eend onomwonden verbonden is met een bepaalde trope of een specifiek genre. Je zou een eend dus als een blanco symbool kunnen zien. Je kan er een symbool van máken, maar dat is het nog niet op zo’n manier als de volle maan of schedels dat zijn. Het staat je vrij om nog helemaal op dit ‘blanco velletje’ te tekenen.
Om het jezelf makkelijk te maken, stel je jezelf eerst de vraag: Ga ik dit symbool uitwerken volgens een verhaalthema of vanuit de persoonlijke beleving van mijn hoofdpersonage?
Werken volgens een verhaalthema
Als je met een symbool werkt en een verhaalthema het uitganspunt vormt, is dat eigenlijk hetzelfde zoals bij de welbekende symbolieken. Je moet alleen andersom gaan denken. In plaats van dat je weet dat je weet dat de volle maan romantiek betekent, moet je nu gaan bepalen waarom de eerdergenoemde eend iets specifieks moet uitdragen. Daarvoor kan je een woordenweb maken Om niet helemaal bij nul te beginnen, zijn mythologieën, sprookjes en droomwoordenboeken een goed startpunt. Ze voorkomen bovendien dat je eindeloos gaat uitweiden wat het symbool al dan niet moet betekenen. Kijk eens naar wat droominfo.nl schrijft over een eend: Eenden zijn veelzijdig in de zin dat ze kunnen lopen, zwemmen en vliegen. Een eend wijst daarom op flexibiliteit en je vermogen om je aan verschillende omstandigheden aan te passen.
Als je in jouw persoonlijke woordenweb ‘vrolijk waggelend’ en ‘gezellige kwaker’ hebt staan, kan je dat combineren tot een manusje-van-alles dat ook veel kletst en een gevoel voor humor heeft. Laat hem ook nog eens eendenoppasser zijn en een eend in details terugkomen als er iets grappigs gebeurt en de situatie flexibiliteit vereist. Dan wordt de eend in dat verhaal net zo symbolisch als de volle maan in een zwijmelverhaal.
Foto door Ross Sokolovski op Unsplash.
Symbolen en persoonlijke beleving
Of het nu de jouwe zijn of die van je personage, je kan ook werken met symbolieken die ontstaan vanuit persoonlijke beleving. Dat geeft voorbeelden als:
* Waar iedereen een doodgewoon theelepeltje ziet, zie jij oma voor je die met een diepe frons door haar thee roert.
* Niemand denkt twee keer na bij het zien van een vrachtwagen, behalve dan jouw truckerpersonage: “Morgen weer werken na drie weken vakantie.”.
* Iemand die geen bladmuziek kan lezen, zal niet warm of koud worden van een A4’tje waar een deel van een muziekstuk van John Williams staat uitgeschreven. De Williamsexpert hoort bij het zien van diezelfde bladmuziek echter meteen prachtige muziek in zijn hoofd.
Deze persoonlijke belevingen geven als het goed is een eindeloze stroom aan mogelijkheden en inspiratie. Neem oma. Waarom fronst zij altijd tijdens het theedrinken? Heeft ze een zwaar leven gehad, of is ze erg filosofisch ingesteld tijdens een theepauze? En dat eigenlijke theelepeltje, is daar nog iets speciaals mee? Heeft het een hoge financiële of emotionele waarde? Zo ja, waarom en wat kan je er er vervolgens nog meer over zeggen of bedenken?
Voordat iets van persoonlijke waarde kan worden of persoonlijke symboliek kan krijgen, moet er een persoonlijke geschiedenis of persoonlijke omstandigheden aan te pas komen. Kijk nog maar eens naar het voorbeeld van de trucker. Als zijn beroep niet meespeelde, had hij ook niet opgekeken van de vrachtwagen.
Je kan talloze persoonlijke belevingen bedenken als je je (autobiografische) personage goed kent. Misschien zelfs te veel. Om te bepalen waar je het zoeken moet, kijk je naar de belangrijkste elementen uit de personagebiografie. Vergeet ook niet wat de persoonlijke waarheid van je personage is om te bepalen wat belangrijk kan zijn voor hem of haar.
Persoonlijke symboliek toepassen
Zodra je een voorwerp, dier of symbool hebt gevonden dat past bij de beleving van je personage, kan je ermee gaan werken. Het is belangrijk dat je de geschiedenis van je personage en relevante medepersonages daarbij betrekt. Je kan een keer tussen neus en lippen door vermelden dat oma’s theelepeltje hoge waarde emotionele waarde heeft omdat theedrinken met oma zo belangrijk was voor je personage. Maar dan ben je er nog niet. Maak je klaar voor een show don’t tell parade. Door je verhaal heen moet je keer op keer laten merken waarom überhaupt bij oma zijn -wat resulteert in het meer symbolische theedrinken en het bijbehorende lepeltje- zo belangrijk zijn voor je personage. Beschrijf het fijne karakter van oma, haar talloze attenties en de fijne familieherinneringen.
Creatief met niet-vaststaande symbolieken spelen kan de originaliteit van je verhaal enorm opkrikken. Probeer het eens!
Verhaal en taal: tips voor creatief schrijven 