Informatie geven in je verhaal kan lastig zijn. Welke informatie moet je delen en wanneer doe je dat? Waar het ene detail op een bepaald moment het hele verhaal bepaalt, kan iets wat in het verhaal als geheel zeer belangrijk lijkt, een irrelevant detail zijn. De vraag die je jezelf moet stellen is: ‘Wat is nu van belang in deze scène?’ In deze blogpost leer je hoe je die afweging maakt.
Een onbelangrijk detail?
Laten we beginnen met iets wat een open deur lijkt: een detail is iets kleins. Maar dat betekent niet altijd dat het onbelangrijk is. Het hangt van de context af. Soms kan iets kleins een groot verschil maken, of iets ‘groots’ helemaal niet van belang zijn. Dit is belangrijk om te weten als je een personagebiografie maakt. Zodra je het onderbuikgevoel krijgt dat iets belangrijk is, schrijf het dan op. Je zal ervan schrikken hoe vaak iets weten – al is het maar ‘voor het geval dat’- je later in het uitschrijven van je verhaal je verder kan helpen, zoals bij het beslissen hoe je een bepaalde relevantie bepaalt.
Voorbeeld: Japans spreken
Ik kan een beetje Japans spreken. Als ik niet dichtklap, spreek ik het goed genoeg voor een paar minuten redelijk vlotte smalltalk. Ik heb een aantal situaties in gedachten die ik verderop uitschrijf, om te laten zien wanneer iets inderdaad relevant is en wanneer niet.
Schrijf voordat je verder leest eens op wanneer je denkt dat dat nuttig is voor een lezer om te weten voor het verhaal en wanneer niet. Vooropgesteld: in jouw scène is mijn persona in Japan.
Kijk nu eens naar deze tabellen. Staan er dingen in vermeld die je niet verwacht had, of zelf(s) in de andere tabel had geplaatst?
| Het is belangrijk om te weten dat Nadine Japans spreekt als | omdat… |
| ze verdwaald is | …dit nu eerder een probleem dan een conflict vormt: de taalbarrière is immers weg. |
| ze verdwaald is | …de gemiddelde Japanner al verbaasd is als je meer dan ‘konichiwa’ kan zeggen. Je kan verwachten dat je heel wat vragen en een kort gesprekje krijgt als je een paar volzinnen Japans spreekt. Wie weet wat de wegwijzer Nadine nog allemaal vertelt. Wat ze in de omgeving kan doen, bijvoorbeeld. Daardoor kan Nadine besluiten om haar hele reisplan om te gooien. |
| ze in een restaurant zit | …de lezer weet dat ze krijgt wat ze lekker vindt, niet verrast wordt met iets onverwachts. Dat soort informatie kan een spanningsboog bepalen of veranderen. |
| een reis alleen maakt | …de hele reiservaring (lees: het verhaal) anders is als je een vreemde taal in een vreemd land al dan niet spreekt. |
| Het is niet belangrijk om te weten dat Nadine Japans spreekt als… | omdat… |
| ze verdwaald is | …Nadine in de middle of nowhere is. Dat ene hert dat ze tegenkomt, spreekt Nederlands noch Japans… |
| Ze in een in een restaurant zit | …het gemiddelde Japanse restaurant hun menu in plastic in de etalage heeft staan, of anders op hun papieren menu foto’s van alle gerechten zet. De kans is dus klein dat je ècht niet weet wat er op je bord komt, ook als je geen Japans spreekt. |
| Ze in een restaurant zit | …ze aan het begin van de scène het eten al besteld heeft. En je mag niet praten met volle mond 😉 |
| Ze een groepsreis maakt met een reisgids | …voordat Nadine de kans krijgt om echt Japans te spreken, ze alweer achter het vlaggetje van de gids aan moet lopen. |
Sommige voorbeelden zijn erg flauw, maar ik hoop dat je ziet welk punt ik wil maken. Iets wat essentieel lijkt, is al eerder duidelijk gemaakt, of totaal niet belangrijk op het moment zelf. Of is juist erg belangrijk op een moment of een manier die je in eerste instantie niet verwacht.
Het belang van een gegeven in het moment bepalen
Er zijn twee manieren om relatief makkelijk te bepalen wanneer iets relevant is om te noemen. Begin met jezelf de vragenreeks van 5W1H te stellen.
Wie? Wie speelt er in deze scène mee? Als er meer mensen zijn, bedenk dan wat hun onderlinge relatie is.
Wat? Wat is er aan de hand?
Wat? Wat wordt er in gang gezet? Als je plot een pageturner moet worden, moet het oorzaak en gevolg hebben.
Waar? Waar speelt de scène zich af?
Wanneer? Welke tijd van de dag is het? Welke dag van de week? Welke eeuw? Context van tijd kan een groot verschil maken.
Waarom? Waarom schrijf je deze scène überhaupt, wat wil je ermee duidelijk maken? En waarom schrijf je hem nu, en niet een alinea of hoofdstuk eerder of later?
Hoe? Hoe ziet de omgeving eruit waar de scène zich afspeelt? Besteed de nodige aandacht aan sfeeromschrijving. Dan kom je vanzelf te weten of het belangrijk is om de kleuren van het huis te benoemen, of juist niet.
Probeer de ruimte zo visueel mogelijk voor je te zien. Onderschat daarbij niet dat vooraf schrijfonderzoek doen erg belangrijk kan zijn. Je zou door de mand vallen als je een klein Japans restaurant hetzelfde zou omschrijven als een klein Nederlands eetcafé. Een klein restaurant betekent in Japan: iedereen eet aan de bar, met de neus op de kookpotten, en er is plaats voor net of nog geen tien mensen.
Nog iets over de ‘watten’. Probeer daarbij verder te kijken dan je neus lang is, verder dan alleen de scène die je schrijft. Dus niet alleen: Nadine zit te eten met een tafelgenoot waar ze indruk op probeert te maken. Dat kan namelijk van alles zijn en verschillende redenen hebben. Er komt hier nog een extra wat bij, zo je wil. Wat houdt die ‘wat’ in?
Wil mijn persona indruk op die man maken omdat ze daar wel een beschuitje mee zou willen eten, of is het een belangrijke zakenrelatie en staat er een belangrijk contract op het spel? ‘Indruk maken op’ heeft hier twee heel verschillende betekenissen. Als vanzelf zijn er dus andere dingen en details van belang om al dan niet mee te nemen.
Foto banner door Falco Negenman op Unsplash.
Verhaal en taal: tips voor creatief schrijven 
