Legendarische elementen in je verhaal: de praktijk

Vorige week schreef ik over de theorie van legendarische elementen in je verhaal.Ook kwam toen de ‘en toen’-theorie aan bod. Deze week gaan we kijken wat praktische punten zijn voor het schrijven van scènes die in de papieren wereld van je verhaal legendarisch kunnen worden.

De slagzin van de climax

De climax is dat ene punt waar het hele boek naar geleid heeft of lijkt te hebben. Er zijn meerdere momenten van actie in een verhaal, maar bij de climax is dat Actie met een hoofdletter A. Als je de lezer zou vragen: ‘Waar stond je nou echt versteld van?’ Dat antwoord, die ‘slagzin’, is meestal (van) de climax.
Een heel duidelijk voorbeeld is de climaxslagzin uit Harry Potter en de halfbloed prins: “Sneep heeft Perkamentus vermoord!”
Lezers van over de hele wereld raakten er niet over uitgepraat toen dat boek verscheen. Niemand had het over het mysterie van de gruzielementen en hoe interessant dat principe was uitgewerkt. Of hoe de ultieme slechterik Voldemort verder en verder aan de macht kwam. Nee. SNEEP HAD PERKAMENTUS VERMOORD!
Over het waarom en hoe-nu-verder- bleef maar gepraat worden tot het laatste deel van de boekenserie daar een antwoord op gaf. Deze moordscene was legendarisch, zowel letterlijk als zoals ik dat woord in deze blogposts gebruik.
Het heeft een reden dat het spectaculairste moment de climax is. Dat moment kan pas later in het verhaal voorkomen, omdat je lezer dan al geïnvesteerd is in de personages, de setting en het plot. Natuurlijk is een moord altijd erg, maar wie een detective begint te lezen, kijkt daar niet van op. Als iets ergs bijna een randvoorwaarde is van een verhaal, dan kan het gegeven vreselijk zijn, maar bij gebrek aan investering van de lezer komt iets alsnog weinig tot niet speciaal over. En als al niet speciaal maakt, vergeet legendarisch dan maar.
Kijk of je met de ‘en toen en toen’-test een slagzin voor je climax kan bewerkstelligen.

Wat maakt de legende?

Legendarisch is iets wat méér is dan alleen heel erg spannend. Het kernwoord is: onderscheid. Wat maakt dat deze moord/ affaire/ briljante leerling opvalt ten opzichte van al die andere, zowel in de papieren wereld van je boek zelf als narratief gezien. Daar zijn verschillende mogelijke redenen voor. Een aantal voorbeelden:
* Een voorwerp heeft zowat een eigen personagebiografie. Dus het is niet een dertien in een dozijn, maar heeft unieke kermerken, zoals een speciale naam of geschiedenis. -Het is niet zomaar een zwaard dat Arthur uit de steen trekt, nee, het betreft Excalibur-. Of je weet wie de maker is, het voorwerp heeft een hoge emotionele waarde… Het is dus meer dan zomaar een zwaard, het is bijna een eigen wezen.

* De legende is mysterieus of lastig te begrijpen en staat voor veel meer symbool dan alleen [vul in].

Stel dat Mientje uit de middeleeuwen een oogje heeft op Jan, de zoon van de hoefsmit, maar haar familie en de rest van het dorp willen dat ze met de zoon van de bakker, Sjaak trouwt. Jan is, hoewel een door en door goede jongen, niet moeders mooiste. Sjaak wel.
Uiteindelijk zijn Mientje en Jan uit het dorp vertrokken en dagenlang nergens meer te bekennen. Kom maar op met die tien jaar lang durende dorpsroddel 😉
* “Wat ziet die meid überhaupt in Jan? Ze zou Sjaak kunnen krijgen, die tien keer knapper is.” (lastig te begrijpen)
* “Wat hebben die twee bekokstoofd toen ze weg waren?” (mysterie; je weet het niet)
* “Stel dat ze onkuis zijn geweest… Lieve Heer, sta ons bij!” (angst voor emancipatie, het is niet (alleen) het probleem dat Mientje onvindbaar is, maar ook dat ze iets gedaan zou (kunnen) hebben wat tegen het moreel indruist –> meer dan alleen…)
* “Waar haalt Mientje het idee überhaupt vandaan om haar vader niet te gehoorzamen door met Sjaak te trouwen? De hel wacht op haar!” (de lezer of je personages vullen in wat nu gaat gebeuren, zodat het verhaal kan ‘groeien’, ongeacht of het waar is of niet wat er wordt gedacht of gezegd –> meer dan alleen…)

Vooral het idee van ‘meer dan alleen’ is belangrijk voor een legendarische scène of verhaal. Geef genoeg gaten voor de verbeelding om zijn werk te doen en dingen in te vullen. In eerste instantie maakt het niet uit of de lezer of de andere personages denken dat Mientje en Jan de bosjes ingedoken zijn, een dorp verderop hebben geholpen zieken te genezen waar Sjaak te druk was met in de spiegel te kijken, of eropuit zijn getrokken om een draak te verslaan. Daar komt iedereen – lezer en personages- uiteindelijk wel achter. Steeds geleidelijker, tot aan de slagzin van de climax. Natuurlijk moet je wel een logisch geheel houden, maar het eerste doel is niet per se dat iedereen de uitkomst kan raden. Wel dat er uiteindelijk een logische slagzin van de climax komt: Mientje en Jan hebben de vijandelijke koning vermoord en zo een oorlog voorkomen!

Meer dan alleen…

Voor het principe van ‘meer dan alleen’ is het essentieel dat je weet wat de fundering van je verhaal vormt. Hoofdthema’s, het genre, het plot… Wat is er zo bijzonder aan (lees: hoe onderscheidt het zich van andere verhalen) en waar draait het nou echt om?
Bij een thriller draait het altijd om iets spannends, illegaals of gemeens. Maar dan draait het dus niet alleen om het gegeven dat verraad iets verwerpelijks is, maar ook wat dat met zich meebrengt zoals verlies van vertrouwen of een start van een aaneenschakeling van problemen. Verraad gebeurt ook in romantische verhalen, zeker als er een liefdesdriehoek in het spel is. Maar daar gaat het meer om het liefde, of het verlies daarvan, dan dat het gaat over een verliest van vertrouwen als je beste maat je verraadt.

Kijk hoe je een naar een slagzin van een climax kan werken, kijk goed wat er méér meespeelt in je verhaal dan alleen het oppervlakkige, geef ruimte voor verbeelding en/of roddel- of complottheorieën en je verhaal is een legendarisch element rijker!

Foto door Carsten Carlsson via Unsplash.