De Liefdesdriehoek

Lezers smullen doorgaans van een liefdesdriehoek: twee mannen proberen dezelfde vrouw voor zich te winnen en zij kan niet kiezen. De liefdesdriehoek zit in veel verhalen en zorgt voor drama en romantiek. Bovendien is er ook meteen een subplot voor je verhaal. Dus waarom zou je geen liefdesdriehoek schrijven? Er zijn veel redenen…

Een liefdesdriehoek is een cliché

Zeg ‘liefdesdriehoek’ en je kan waarschijnlijk meteen een handvol verhalen noemen. Het principe is zo vaak gebruikt dat de definitie het complete plot en de plottwists vaak al verraadt. Als er één trope bijna standaard een cliché is, dan is dat de liefdesdriehoek.
In de standaarduitwerking ervan maken de mannen ruzie: wie verdient de affectie van de vrouw? Intussen wordt de vrouw hysterisch onder keuzestress. Als ze uiteindelijk kiest, blijft ze twijfelen. De mannen blijven indruk maken op de vrouw en de cirkel blijft zo eindeloos doorgaan. De omstandigheden verschillen per verhaal, maar de strekking is zelden anders.

Een liefdesdriehoek schaadt personages en leidt af van het plot

Drie verliefde mensen maken nog geen liefdesdriehoek. De vrouw kan kiezen en een van de mannen met een gebroken hart achterlaten. De liefdesdriehoek is dat bekende recept van drama en romantiek. Het probleem is dat het vrijwel onmogelijk is om de liefdesdriehoek op de achtergrond te schuiven. De liefde(sdriehoek) is maar al te vaak het eerste en enige uitgangspunt van de interpersoonlijke relaties en de motieven van de personages.

Een Middeleeuwse liefdesdriehoek

Om duidelijk te maken hoe een liefdesdriehoek een heel verhaal kan blokkeren, volgt hier een voorbeeld van een liefdesdriehoek in de middeleeuwen.

Ridder Boudewijn maakt zich klaar voor de strijd. Hij trekt zijn wapenuitrusting aan terwijl het hele dorpsplein toekijkt. Dan ziet hij zijn geliefde Catharina in de menigte. Onmiddellijk gaat hij haar nog een laatste keer zoenen. En als hij Ansem ziet, gaat hij nog even met hem knokken. Over Boudewijns lijk gaat deze rivaal zijn jonkvrouw inpikken terwijl hij zijn leven waagt. Het dorp mag hopen dat Boudewijn de enige krijger van het dorp is die verwikkeld is in een liefdesdriehoek, anders zijn ze verloren….

Verliefdheid kan mensen (en dus ook personages) ontzettend in beslag nemen. Bij personages is er dan vaak geen ruimte meer om andere karaktereigenschappen uit te lichten. Misschien kan Boudewijn prachtig glasblazen. Maar als Catharina langsloopt, is hij dat talent meteen vergeten… Zolang Boudewijn en Catharina de hoofdpersonages zijn, zullen ze in een liefdesdriehoek eendimensionaal blijven en leert de lezer ze niet beter kennen.

Een liefdesdriehoek is vrouwonvriendelijk

In een liefdesdriehoek komen een aantal dingen opvallend vaak terug:
* Omdat de vrouw mooi is, worden de mannen verliefd op haar. Pas later leert de man (als dat al gebeurt) het karakter van de vrouw kennen.
* De mannen zijn de ‘redder’: soms is de vrouw in gevaar, andere keren voelt ze zich opgesloten in een levensstijl of sociaal systeem. In een gemiddelde liefdesdriehoek kan een vrouw daar niet uit ontsnappen. Ze is vaak de ‘jonkvrouw in nood’. Zelf vechten, ontsnappen of een ander plan bedenken doet ze vrijwel nooit zonder de hulp van een man.

Misschien vind je dit niet vrouwonvriendelijk. Dat kan. Toch geeft dit bepaalde boodschappen af:
* Vrouwen kunnen alles krijgen wat ze willen als ze mooi zijn. Dat is genoeg. Andere goede karaktereigenschappen als bijvoorbeeld moed, doen er niet toe.
* Een man krijgen is het belangrijkste (of enige) doel in het leven van een vrouw.
* Een vrouw heeft de hulp van een man nodig om zaken in gang te zetten, dat kan ze niet zelf.

Zo wordt de vrouw in de driehoek makkelijker een Mary Sue of een sexy lamp.

Wanneer werkt een liefdesdriehoek?

Een liefdesdriehoek kan werken. De theorie erachter is heel simpel: je moet liefde krijgen of liefde winnen niet het belangrijkste motief van de personages maken. Maar dat is moeilijk, vanwege eerdergenoemde bijkomende effecten van verliefdheid. Ik ken maar één liefdesdriehoek die goed werkt. Hij zit in de Disneyfilm De klokkenluider van de Notre Dame.

Esmeralda en Phoebus
Esmeralda, een Romani, komt eigenhandig in opstand tegen de onderdrukking van haar volk. (Yes, een dappere vrouw!). De soldaat Phoebus moet de Romani vervolgen, maar wordt verliefd op Esmeralda. Phoebus volgt zijn bevelen niet op. Vanwege zijn verliefdheid, maar ook omdat zijn morele kompas dat niet toelaat.

Quasimodo en Esmeralda
Quasimodo de klokkenluider zit al zijn hele leven in de Notre Dame opgesloten. Dat wil zijn voogd Frollo, dezelfde persoon die het bevel heeft gegeven voor de Romani-genocide. Quasimodo’s grootste wens is om een dag buiten de kerk onder de mensen te zijn. Als hij uiteindelijk ontsnapt, wordt hij gemarteld door het volk vanwege zijn mismaakte gezicht. Esmeralda stopt die marteling, schreeuwt letterlijk om gerechtigheid en toont respect voor Quasimodo als mens van vlees en bloed. Dat heeft Quasimodo nog nooit meegemaakt. Als dat geen reden is om verliefd te worden… Bekijk de scene hier.

Gezamenlijk doel
Esmeralda kiest uiteindelijk voor Phoebus, maar daarvóór verslaat het trio samen het regime van Frollo, waarna Quasimodo als held wordt onthaald en voortaan in vrijheid kan leven. Quasimodo en Phoebus kunnen samenwerken, ook al zijn ze rivalen zijn op liefdesgebied. Dat komt doordat hun belangrijkste doel hetzelfde is: vrijheid en gerechtigheid. Hierdoor worden de personages realistischer en krijgt het plot meer diepgang.

Quasimodo en Phoebus
Het is ook verfrissend dat de mannen elkaar menselijk blijven behandelen. Phoebus bewondert Quasimodo’s vriendschap jegens Esmeralda openlijk wanneer hij haar in de hoedanigheid van soldaat komt zoeken. Quasimodo geeft uiteindelijk zijn zegen aan de relatie van Esmeralda en Phoebus: Esmeralda heeft een man met een goed hart en hij heeft zijn vrijheid. Hij verlangt niets meer; hij heeft de vrijheid gekregen waar hij zijn hele leven naar verlangde. Bekijk de scene hier.

Voorwaarden van een respectvolle liefdesdriehoek

De theorie voor een goede en respectvolle liefdesdriehoek is heel simpel: romantiek mag niet op de eerste plaats staan. Je plot, personages en hun doelen én de interpersoonlijke relaties moeten daarnaast zowel realistisch als sterk zijn. Maar dat is lastig om te schrijven. Zolang je deze elementen niet allemaal goed kan samenvoegen en uitwerken, is mijn advies de liefdesdriehoek te mijden.