Gaten in je plot zijn link: ze kunnen je lezers in verwarring achterlaten of je boek zelfs weg laten leggen. Er is een aantal manieren om dit te voorkomen. Van een lijstje aflopen tot de superfan worden van je eigen verhaal.
Hoe ontstaat een gat in een plot?
Een gat in je plot ontstaat doordat je iets onvoldoende hebt uitgewerkt. Bepaalde belangrijke details missen of kloppen niet, waardoor er iets gebeurt wat niet logisch is of wat simpelweg niet kan. Een personage wordt opgesloten en doet drie pagina’s later zelf de deur open, zonder dat er een sleutel is genoemd.
Of er is iemand vermoord, maar je vergeet te melden dat de moordenares op die ene dinsdag tegen haar vrouw zei dat ze ziek thuis bleef om de minnares van haar vrouw te vermoorden. Maar als je lezer niet weet dat de moordenares ´ziek thuis´ zat op dinsdag terwijl de moord op een dinsdag werd gepleegd… Ze kan die moord niet hebben gepleegd. Ze werkt toch altijd op dinsdag?
Dan heb je gaten in je plot.
Voorzichtigheid geboden
Hoewel je in theorie altijd kleine continuïteitsfoutjes kan maken, zoals het opgesloten personage dat zichzelf ineens weet te bevrijden, is er wel een aantal zaken die extra gevoelig zijn voor plotgaten en waar extra voorzichtigheid geboden is.
* plottwists;
* schakels in een butterfly effect;
* belangrijke momenten of wezenlijke beslissingen die je personage neemt. Meestal zitten die verstopt in een clue van het save the cat schema.
Het kan helpen om scènes op een rijtje te zetten in een schema te zetten, zodra je ze geschreven hebt. ”Wie A zegt, moet ook B zeggen” (of andersom, als je niet chronologisch schrijft). Heeft ieder belangrijk plotpunt in je verhaal zowel de A als de B die samen dat logische geheel vormen? Ben je niets vergeten? Als je alles wat je hebt uitgeschreven in een schema zet, zijn plotgaten makkelijk te vinden. Eventuele belangrijke scènes staan dan simpelweg niet in je schema.
Proeflezers als redmiddel
Het is nogal verleidelijk om te denken dat jij als schrijver van het verhaal dat ook het beste kent. Maar helaas, een blinde vlek blijft toch echt iets onvermijdelijks. Als je eindeloos schrijft en herschrijft, raak je op een bepaald moment het overzicht kwijt. Proeflezers inschakelen is daarom ideaal. Kies bij voorkeur proeflezers die nog helemaal niets van je verhaalverloop weten, zodat ze zich ook niet kunnen laten foppen door hun voorkennis. Vergeet niet om je proeflezers expliciet te vragen om uit te kijken naar onregelmatigheden. Anders kunnen ze dat vergeten, omdat er waarschijnlijk ook op meerdere dingen gelet moet worden.
Je eigen fantheorie maken bij je eigen boek
Er zijn film- en boekenseries die echte hardcore fans hebben. Die fans hebben de boeken tientallen keren gelezen of de film net zo vaak gezien en zoeken voor de lol achter bijna of soms letterlijk elke regel wel een reden om daar een fantheorie aan te hangen: ‘Personage X is heimelijk verliefd op personage Y, want in boekdeel vijf, hoofdstuk zesentwintig, op bladzijde 147 staat Hij keek vluchtig van haar naar oma’s ring die hij om zijn vinger had. En we weten allemaal hoe groot de emotionele waarde van oma’s ring is en hoeveel hij van oma hield! Bovendien kijkt hij wel heel snel van haar weg in boekdeel vijf, hoofdstuk achtentwintig, bladzijde 165.” Je kent dat idee vast wel.
Voor deze methode heb je een beetje fantasie nodig. Hij gaat zo:
Beeld je in dat je óók zo’n gigantisch toegewijde groep fans hebt. In plaats dat ze door zelf puzzelen menen te zien dat personage X en Y op elkaar verliefd zijn, moet je proberen je denkbeeldige fans als het ware vóór zijn. Als zij naar je zouden twitteren: wij hebben dit en dat bedacht op basis van passage zus en zo, zou je dan moeten kunnen zeggen: je hebt goed opgelet, want dat is nou precies wat er (tussen de regels door) al staat 😉
Ga alsjeblieft niet zo extreem op je details letten zoals een hardcore fan dat doet. Je denkbeeldige fans mogen gek zijn op jouw boek, maar jij mag er niet gek van worden.
Waar het om gaat is: als je een belangrijk moment in je verhaal hebt waar je iets tussen de regels door duidelijk wil maken, moet alle informatie wel ergens staan. Zodat diezelfde fan straks kan constateren dat er in boekdeel drie, hoofdstuk twee, bladzijde zesentwintig inderdaad al iets weggeeft wat zijn fantheorie (lees: jouw tekstdoel, alle uitwerkingen van je (sub)plot, tussen-de-regels-door-hint…) bevestigt.
In de praktijk betekent dat dat je niet per se hoeft te letten op details, maar of alle schakels van je butterfly effect aanwezig zijn. Deze schakels kunnen in dit geval grote lijnen of alsnog kleine details zijn. Maar als je je inbeeldt dat je superfan naast je zit en je vraagt of hij dat ergens gelezen heeft, dan moet je denkbeeldig horen: ”Ja! Op pagina X van boekdeel Y.” Of, als het iets groters is: “Tuurlijk, dat is toch het hele verhaalthema van boek drie?” of ”Daar draait heel hoofdstuk zes nou net om…”.
Een paar voorbeelden van een ‘gesprek’ tussen jou en je superfan:
‘Is het duidelijk dat Lizzy gemeen is, superfan?’
‘Ja, ze pakt in hoofdstuk drie in de zesde alinea een lolly af van een kleuter en ze berooft een bejaarde in hoofdstuk acht, alinea vijf.’
‘Komt eenzaamheid thematisch gezien meer dan drie keer voor?’
‘Leonard wordt in hoofdstuk twee niet gekozen bij gym, in hoofdstuk acht is er een eenzame lockdown en hij sterft alleen in het slothoofdstuk. Check!
‘Is het duidelijk dat Edward met Bella flirt?’
‘Volgens mij knipoogt hij niet eens naar haar…’
‘Wacht even, dan ga ik nog even wat meer uitwerken, voordat je elkaar aankijken al als flirten gaat beschouwen…’
Onthoud dat niet alleen de superfans, maar ook normale lezers je verhaal nog moeten kunnen volgen 😉
Verhaal en taal: tips voor creatief schrijven 