Ik ben soms jaloers op bepaalde schrijvers die een fantastisch verhaal in elkaar knutselen. De gedachte: Ik wou dat ik dat kon, is mij niet vreemd. Maar nooit is dat zo groot geweest na Ghibli’s My neighbour Totoro. Want als je je titelpersonage kan laten uitgroeien tot een internationaal cultuur icoon, zonder dat je verhaal eigenlijk een echt plot heeft, dan vraag ik me wederom af: hoe flikt Miyazaki het toch steeds?
Het plot van Totoro
Satsuki (10) en Mei (5) verhuizen met hun vader naar een huisje op het platteland, terwijl moeder in het ziekenhuis ligt. De meisjes verkennen de omgeving rond hun nieuwe huis en komen erachter dat er Totoro’s (een soort beschermende bosgeesten) in de buurt wonen.
De Totoro’s bewaken het bos, terwijl de meisjes naar school gaan, het huis poetsen en buiten spelen.
Dan komt het bericht dat moeder nog langer in het ziekenhuis moet blijven. Daar wordt Mei verdrietig om, waardoor ze op eigen houtje naar het ziekenhuis loopt. Even zijn de inwoners van het dorp haar kwijt, maar uiteindelijk worden zij en Satsuki met de katbus naar het ziekenhuis gebracht, waar moeder aan de beterende hand is.
Totoro is knus en lief tot de macht tien. En daarom kijkt de film heerlijk weg. Maar objectief gezien gaat hij nergens over, nergens heen… De basisstructuur waar elk verhaal aan hoort te voldoen lijkt er niet te zijn:
* Er is geen centraal conflict met vallen en opstaan;
* Er wordt geen comfortzone verlaten;
* Er is geen tegenstander;
* De personages groeien niet per se.
Ik weet niet waarom de film als geheel werkt, zonder deze elementen. (Geloof me, zodra ik dat weet, ga ik naar Japan om te solliciteren als scriptschrijver bij studio Ghibli 😉 ) Maar een aantal dingen die de óók belangrijk zijn voor een goedlopend verhaal zijn zeker, zo niet uitvergroot of overduidelijk aanwezig in Totoro. Laten we die eens van dichterbij bekijken. Dan heb je wat houvasten wat voor een verhaal kan werken als je eens een keer de standaard schrijfregels negeren moet of wil.
Schatjes, geen darlings
De gemiddelde kleuter in een boek is in het verhaal om een darling-rol te vervullen of krijgt die onbedoeld alsnog. Mei is geen darling, maar een oprecht schatje. Net zoals alle Totoro (klein of groot) op hun eigen manier heel knuffellig zijn, zonder dat dat door je strot wordt geduwd.
Zowel (de grote) Totoro als Mei zijn er niet (op gemaakt) om lief en schattig te zijn.
Totoro brult. Niet eng, maar ook niet uitgesproken vriendelijk. Zijn grijns is soms op het randje van griezelig en hij heeft lange, scherpe nagels. Oftewel: ondanks zijn zachte vacht is hij niet de standaard zachte teddybeer met een strikje. (Heb jij ooit een teddybeer met klauwen en tanden gezien?)
Mei is een oprecht lief kind. Je wordt er vrolijk van als je haar ziet spelen of op ontdekkingstocht ziet gaan. Maar evengoed heeft ze soms mokbuien of gaat ze huilen (waarmee ze voornamelijk Satsuki op haar zenuwen kan werken). De nagels en tanden van Totoro of de huilbuien van Mei zijn de zwakte of schaduwkant die personages nodig hebben om realistisch te blijven en niet overdreven perfect te worden. In het geval van een feelgood-of een kinderverhaal (zoals dat van Totoro zelf) zijn dit soort (subtiele) details broodnodig: het kan het verschil maken tussen een oprechte feelgood en een mierzoet, door de strot geduwd, dertien-in-een-dozijn-verhaal waar je je eerder aan ergert dan dat je ervan geniet.
Probeer in een verhaal niet te bewijzen dat het plot of je personages leuk, lief, schattig of – in een ander genre slecht of gemeen- zijn, maar geef ze voldoende karaktertrekken of kenmerken die dat als vanzelf laten zien. In hun uiterlijkheden die je altijd ziet, of in omstandigheden waarin iedereen – ongedwongen- eens een bepaalde kant van zichzelf laat zien.
Niet weglopen voor de crisis
Totoro heeft geen save the cat. Volgens dit schema moet je vallen en opstaan en gaan soortgelijke dingen vaker fout. Dat betekent ook dat als de crisis op zijn hoogtepunt is, de personages al een soort voorgevoel kunnen hebben dat er iets slechts aankomt: dit is niet de eerste keer dat er tegenslag komt. Maar als Mei hoort dat haar moeder langer in het ziekenhuis moet blijven, komt dat uit de lucht vallen. Omdat er geen opbouw is naar de crisis, kan Mei er niet voor weglopen. Dat betekent dat de emoties rauw op haar dak vallen en zie die onmiddellijk onder ogen moet zien. Dat is erg pijnlijk, maar ook authentiek om naar te kijken. Vaak ben je geneigd om niet echt bij de emoties van je personage stil te staan, omdat het plot verder moet. Totoro heeft geen plot, dus doet dat wel. Laat dat een les zijn: je leert je personages kennen en ze worden ook uniek als je de tijd neemt om bij hun rauwe emoties stil te staan. Dus niet alleen bij hun gepieker daarover. (Een kleuter piekert niet, die huilt gewoon.)
Papa weet de waarheid
“Papa, er wonen hier Totoro’s!”
“Papa, het spookt in ons huis, gaaf hè?”
De vader van de meisjes wuift deze uitspraken niet weg, integendeel. Hij weet dat Totoro’s niet bestaan, maar beseft dat de kinderlijke fantasie van zijn dochters belangrijk en echt is voor hun leefwereld. Oftewel: hij weet hoe belangrijk de waarheid van een personage in ere houden is. Als hij weet dat de bosgeest Totoro in de beleving van zijn dochters hun huis beschermt, snapt hij de noodzaak van zijn meisjes om zich in een nieuwe omgeving veilig en thuis te voelen terwijl moeder ziek is. Hij dankt een grote boom voor de bescherming van hun huis. Eerder geeft hij aan dat de grote boom voor hem een aantrekkingskracht vormde toen hij dit huis kocht. Hij voelde zich door die boom ook thuis en veilig op een nieuwe plek. Hij zoekt dus een gemene deler, waardoor hij erg authentiek, realistisch en empathisch is als personage.
Verhaal en taal: tips voor creatief schrijven 