Het hoofdplot van een verhaal is de verhaallijn waar mensen het over hebben als je ze boek samenvatten. Maar om het extra aan te kleden heb je subplots nodig: korte verhalen in het grote verhaal. Maar net als het hoofdplot van het verhaal moet een subplot een begin, midden en een eind hebben. Hoe klein een verhaallijn ook is, het stoort als die niet fatsoenlijk wordt afgerond. Daarom is er ook een moment waarop je moet stoppen met een subplot introduceren.
Eisen van aansluitende plotlijnen in een verhaal
Het hoofdplot bepaalt de grote lijnen van een verhaal. Een subplot mag daar niet te veel van afwijken, ander wordt je verhaal een rommeltje. Schrijf je in je hoofdplot over een maffiabende, dan valt een subplot over een vredig kinderdagverblijf wel erg uit de toon. Zorg er met andere woorden voor dat je in een boek grofweg dezelfde verhaalthema uitschrijft. Het fijne van verhaalthema’s is dat je de heel breed in kan zetten. Geluk zoeken kan bijvoorbeeld in de vorm van een gelukkig gezin willen stichten, maar ook in rijkdom. Zorg er wel voor dat die interpretaties van de thema’s als zodanig herkenbaar blijven voor de lezer. Wordt niet te abstract.
Wat is het doel van je verhaalthema en subplot?
Als je een schets maakt van je verhaal, wil je waarschijnlijk tot op zekere hoogte de verhaalthema’s met of voor je lezer te gaan uitpluizen. Dat roept dus vragen op als bijvoorbeeld: wat gebeurt er via materieel bezit in een gezinsleven je geluk probeert te zoeken? Aan jou de keuze. Maar die keuzes zijn niet binnen twee hoofdstukken uitgewerkt. Je zal moeten laten zien wat die verschillende keuzes of meningen zijn en hoe wat de personages die een deel van het (sub)plot dragen tot die keuzes komen.
Denk dan aan:
– Iemand die is opgevoed met het idee dat status het allerbelangrijkste is in het leven, zal eerder geluk zoeken in rijkdom dan in een ‘saai, onopvallend’ gezinsleven. In de personagebiografie zal je kunnen lezen of aanvullen dat dit personage tijdens de middelbareschooltijd altijd bij het coolste clubje hoorde. Of daarbij wilde horen, maar dat nooit lukte. Daarom probeert hij nu te overcompenseren door door status de onzekerheid die daar nog steeds achter schuilt, te verbergen.
Dan wordt het geluk najagen: gelukkig zijn (met of zonder status), maar zonder een masker te hoeven dragen.
– Iemand die juist heeft geleerd dat je als man aan het hoofd van het gezin moet staan, zal juist graag trouwen en een gezin willen stichten, waar hij voor kan zorgen. Hij moet bij een ontslag misschien leren dat (tijdelijk) werkloos zijn niet meteen een aantasting is op zijn hele man-zijn.
Heldenreis binnen het subthema
Als je op deze manier verschillende personages hebt die op een bepaalde manier allemaal een andere kant van dezelfde medaille uitwerkt, krijgt je per personage een aparte – hetzij kleinere- heldenreis. Dat betekent dus onder andere een comfortzone verlaten, meerdere obstakels overwinnen en ook een crisis beleven. Niet alle stappen van de drie-aktenstuctuur zullen even zichtbaar zijn in de uitwerking van je boek. Toch kan het helpen om die in je opschrijfboekje grotendeels uit te schrijven. Zo krijg je een beter overzicht van de belangrijkste punten van dit kleinere plot en de reis die dit subperspersonage af moet leggen.
Web van verhaallijnen
Ieder personage heeft een eigen moment waarin die in het verhaal wordt geïntroduceerd. Ook verschilt het hoe ‘ver’ de personages zijn met het leren van een bepaalde levensles. Wat ze moeten leren verschilt ook iedere keer. De afzonderlijke verhaallijnen en ontwikkelingen van je personages kunnen dus nooit helemaal parallel lopen. Maar ze kunnen elkaar wel kruisen. Als het thema overleven is en de personages samen gaan survivallen en verdwalen, zullen ze elk hun vaardigheden moeten laten zien en gebruiken. Op deze manier kan je de verhaallijnen van de personages vrij letterlijk uittekenen. Het kan ook helpen om deze lijnen uit later in gelijkmatige strookjes uit te knippen Trek een lijn en schrijf daarboven in volgorde wat er voor belangrijke punten gebeuren. Als je de strookjes van ieder personage dan naast elkaar legt kan je handig zien hoe ‘snel’ of wanneer er iets belangrijks in het (persoonlijke) verhaal gebeurt. Je krijgt daarmee een web van verhaallijnen.
Het overzicht houden bij subplots
Of je het web van verhaallijnen daadwerkelijk knutselt, tekent of gewoon bedenkt, zolang als je nog een overzicht kan houden van losse verhaallijnen of thema’s die een goede overlap hebben, zit je goed. Zodra verschillende verhaallijnen weer van elkaar gaan ‘af bewegen’, is dat een teken dat je te veel subplots hebt geïntroduceerd. Op het moment dat je grofweg in de tweede helft van de tweede akte zit, zal je merken dat je web vol gaat raken. Dan wel omdat je al veel andere subplots geïntroduceerd hebt, dan wel omdat er nu alle aandacht moet naar de spannende onthulling van de hoofdlijn van je verhaal. Voeg dus geen subplots meer toe als alle aandacht nu langzaam maar zeker naar de crisis of climax en de afronding gaat. Dan raakt de lezer het overzicht kwijt.
Zaaien en oogsten met subplots
Subplots zijn een handige manier om de ontwikkeling van verhaalthema zichtbaar, maar niet op de voorgrond zichtbaar te maken. En als iets zich ontwikkelt, is dat een proces van zaaien en oogsten. Wil je dat goed doen, dan moet je het eerst een stevige basis geven. Hoewel je dat – als je goed kan schrijven- ook snel kan doen, moet je een lezer ook de ademruimte geven om thema en verhaallijn op een natuurlijke manier in elkaar te laten overgaan. Als je merkt dat je met een subplot wel kan zaaien en oogsten, maar dat eerder als een soort laatste gedachte in het verhaal verwerkt, dan hoort dit subplot (hier) niet meer in je verhaal thuis.
Onthoud dat subplots altijd een onderdeel van het verhaal moeten zijn dat daar ook echt een plaats in heeft. Als het er alleen maar is om in neonletters een moraal te verkondigen, kan je het beter uit je verhaal verwijderen.
Foto door Gabriele Tirelli verkregen via Unsplash.
Verhaal en taal: tips voor creatief schrijven 