Schrijven over en met diversiteit

Personages schrijven is moeilijker dan ooit. Niet alleen moeten ze interessante mensen representeren, tegenwoordig moet je ook diversiteit meenemen in het ontwerpen van je personages. Laten we dat eens van dichterbij bekijken.

Whitewashing: de start van een discussie

Whitewashing is blanke acteurs een rol geven, terwijl het originele personage in het boek niet blank was. Daar startte in Hollywood een aantal jaren een fikse discussie die nog steeds voortduurt. De kritiek op deze praktijk luidde: “Alsof er geen acteurs van de ‘originele’ afkomst te vinden zouden zijn. Hollywood is racistisch!”

Tegenbeweging van whitewashing: inclusiviteit

De tegenbeweging van whitewashing, inclusiviteit had als aanname: ook minderheden zijn mensen als jij en ik, dus waarom krijgen die geen rol in je verhaal? Zie je ze soms als minderwaardig? Ben je soms racistisch, homofoob of een antisemiet?
Niemand wil als racist bekendstaan. Daardoor kwam er een heel scala aan boeken waarin vrijwel iedere religie, seksuele oriëntatie en ieder ras door een personage werd belichaamd.

Vastlopen in inclusiviteit

Het is niet realistisch dat een groot scala aan diverse personages elkaar treffen. Zeker niet in bijvoorbeeld dunbevolkte gebieden. En als je over een minderheid schrijft, waarom is jouw personage dan uitgerekend een blanke biseksuele in plaats van een homoseksuele Aziatische moslim? Als je uiteindelijk kiest voor een heteroseksuele latino als hoofdpersonage: help! Je bent niet racistisch, maar je lijkt wel homofoob…

De oplossing voor diversiteit…

Veel schrijvers handhaven nu het idee: “Ik kies een hoofdpersonage dat blank is en maak zijn beste vriend zwart. De rest van de vriendengroep is Aziatisch, Joods, homoseksueel, dik of rolstoelgebonden. Probleem opgelost. Iedereen doet mee.`

…is niet zo simpel.

Je kan een groot aantal personages niet even belangrijk maken. Hoe dan ook komt er eentje op de achtergrond (of in ieder geval niet steeds op de voorgrond). Kijk uit, je bent zo weer handifoob, want het rolstoelgebonden meisje is niet de beste vriendin. Waarom schuif je de (noem een willekeurig ander personage) niet wat meer op de achtergrond? Je doet het nooit goed…

Als dit je uitgangspunt is, is helaas NIET alles opgelost…

Positief discriminerend

Voor je het weet ben je ‘positief discriminerend’. Deze term verzin ik. Ik bedoel ermee dat je met de beste bedoelingen een minderheid een plek in je verhaal geeft. Je personage krijgt daarbij echter niet voldoende pagina’s om zijn karakter helemaal uit te werken, waardoor hij een bijrol krijgt. En juist omdat dat personage een minderheid is, kan je daardoor weer beschuldigd worden van stereotypering of racisme. “Tuurlijk, die jongen met overgewicht is de clown.” “Ja ja, het Aziatische meisje zal zich wel weer op de achtergrond houden.” “O, is dat meisje met de handicap te zwak om mee te gaan bergbeklimmen? Niet iedereen met een handicap is meteen kreupel!”
Deze beweringen merken storende stereotypen op. Stereotypen die je boek niet horen te halen.
Maar soms ontgaan bepaalde stereotypen je of vergeet je dat de lezer bepaalde informatie niet heeft, omdat je een infodump wil voorkomen. Je lezer kan boos worden als die niet weet dat Kaixin van haarzelf terughoudend is en dat haar ouders nooit verlangden dat ze zich ondergeschikt naar wie ook zal gedragen.

Maar hoe schrijf je dan wel met diversiteit?

Diversiteit is een gevoelig onderwerp in de schrijverswereld, waar de meningen over verdeeld zijn. Dit is de mijne.

Ik ben geen voorstander van zoveel mogelijk verschillende mensen in je verhaal verwerken, vanwege de rommelige structuur die je verhaal dan krijgt, om over ‘positief discriminerend’ nog maar te zwijgen. Maar ik vind ook dat het tijd wordt dat de blanke, mannelijke hoofdpersonages iets meer ruimte maken voor Aziatische meiden en dat de volle moslima’s onderhand iets vaker de spotlights moeten krijgen dan de graatmagere blondines. Er is diversiteit op de wereld, waarin geweldige -en vreselijke- mensen te vinden zijn. Daarom adviseer ik de documentaire ‘Human the movie’ te kijken. Het mooie van verhalen is dat ze een kijkje in de keuken van een andere visie of cultuur kunnen geven die je anders niet zou kennen.

Mensen versus personages

Mensen zijn wie ze zijn, dat verander je niet. Bij mensen kan alles. Omdat personages verzonnen zijn, kan het geforceerd overkomen om veel ‘minderheidskenmerken’ aan een personage te geven. Ook al zijn er ongetwijfeld (veel) mensen zijn die al die kenmerken bezitten. Daarom zijn personagebiografieën en kennis van het gebruik van clichés en tropes belangrijk. Kijk ook goed naar het verhaalthema.
Wil je schrijven over een absurd rijke familie? Dan kun je denken aan een Hollywoodster of aan een rijke man in Dubai. In het kader van diversiteit kies je voor de Dubaier. Geen probleem, maar je krijgt er wel een uitdaging bij. Ook al staat zijn fortuin gelijk aan dat van meneer Beverly Hills, zijn leven, overtuigingen en werkelijkheid zullen hoe dan ook anders zijn.

Over wie, waar en wanneer schrijf je?

Het is het belangrijkst om na te gaan waarom je kenmerk X aan een personage geeft en welke omstandigheden relatief normaal of juist het engst of interessantst zijn om in te leven. Daar zal je schrijfonderzoek voor moeten doen.

Waar in Los Angeles de regenboogvlag openlijk kan waaien, staat in Dubai op homoseksualiteit een zware straf. Je kan de Hollywoodster dus gerust een homoseksuele beste vriend geven. Doe je dat met de Dubaise hoofdpersoon, dan zal je daar veel meer over moeten uitweiden en het verhaal meer conflicten moeten geven om het geloofwaardig te houden. Zo’n conflict kan een verhaal interessant maken, dus het is niet per definitie verkeerd. Maar een gesprek waarin de homoseksuele Dubaier tussen neus en lippen door zonder gevolgen praat over zijn liefdesleven, kun je wel vergeten.

Als de beste vriend van onze rijke hoofdpersoon in een vrolijk verhaal met deze vlag gaat wapperen, weet ik zonder verdere uitleg dat het zich niet afspeelt in de Verenigde Arabische Emiraten…

Als er een element in je verhaal voorkomt dat gevaarlijk of hinderlijk is voor je personage in de tijd, plaats of omstandigheden waarin het leeft, kun je dat niet negeren. Haal dat element er uit, of werk het uit.

Een personagebiografie schrijven

Een vaak gehoord schrijfadvies is: maak een biografie voor je personage. Waarom is dat belangrijk? Ik gebruik opnieuw een clip uit Human, the movie:

Kindness can come from anywhere

Je moet personages baseren op mensen, zoals ik al schreef in mijn eerste post over deze documentaire. Iemand (mens of personage) doet dingen vanwege een eigen overtuigingen en geschiedenis. Je hoeft een levensgeschiedenis niet te begrijpen om te weten waarom alledaagse beslissingen worden genomen. Maar over belangrijke handelingen denkt je personage na. Als je weet hoe het tot een beslissing komt, helpt je dat een goed plot te schrijven. Zeker als keuzes grote gevolgen hebben, moet je weten waarom je personage op een bepaalde manier handelt.

Hoe geef je een personage vorm?

Soldaat Pleva uit de clip deed alles wat hij volgens het boekje niet hoorde te doen. Hij was SS-soldaat. Als hij een Joods kind in zijn armen kreeg, zou hij het ter plekke moeten doodschieten. In plaats daarvan smokkelde hij het weg. Als hij betrapt zou worden, werd hij op zijn minst ontslagen, misschien wel vermoord. Er zijn SS-soldaten geweest die maar al te graag Joden vermoordden. Dus waarom deed Aloïs dat niet? Als je geen biografie maakt, kom je daar nooit achter.

De volgende informatie heb je al:
* De soldaat redt een Joods meisje en brengt het naar zijn ouders.
* Het geredde meisje wordt katholiek opgevoed, zodat ze niet alsnog als Joodse kan worden opgepakt;
* Meneer en mevrouw Pleva voeden een extra mond in tijden van oorlog en schaarste;
* Het is gevaarlijk om een Joods kind onderdak te bieden tijdens de Tweede Wereldoorlog.

Conclusie: meneer en mevrouw Pleva waren ongelooflijk liefdevolle mensen. Dus dan is Aloïs met liefde opgevoed. Maar toch: als je soldaat bent, oorlog je dagelijkse realiteit is en het je plicht is om Joden neer te schieten… Dan moet er iets gebeurd zijn wat Aloïs er op dat ene moment toe heeft aangezet om juist dát meisje te redden.

Mogelijke redenen waarom Aloïs het kind redde

Er zijn meerdere redenen die Aloïs gehad kan hebben om dit kind te redden. Ik werk er twee uit.

* Aloïs had een zwangere vrouw thuis. De moeder van het meisje leek op Aloïs’ vrouw en hij zag in haar de moeder van zijn eigen ongeboren kind, waardoor zijn vadergevoelens werden aangesproken. Toen zag hij het als zijn taak om dat meisje te beschermen.
* Aloïs was al zo lang in de oorlog dat hij het leven niet meer zag zitten en ontzettende heimwee had. Hij dacht aan zijn moeder, die hem altijd vertelde: “Als je een goed mens wil zijn, doe dan iets voor een mens in nood”.
In zijn moegestreden toestand dacht Aloïs: wat kan het mij ook schelen. Vandaag of morgen ben of wil ik dood, dus ik kan risico’s nemen. Bovendien doe ik dan met mijn laatste daad mijn moeder eer aan.

Personagegeschiedenis en gevolg voor manieren van handelen

Als jij over Aloïs zou schrijven, moet jij een scenario kiezen om tot een logisch slot te komen. Ik kies nu voor het tweede. In dat leven heeft Aloïs geen relatie. Dan lijkt de moeder van het meisje dus ook niet op zijn vrouw, met als gevolg dat hij niet bij dít meisje tot zijn heldendaad komt. En deze vrouw leeft nog en kan het verhaal navertellen.
Als Aloïs een ander kind had gered dat later als tiener aan een ziekte was gestorven, hadden we dit verhaal niet gekend. Dat is misschien een kwestie van toeval of het butterfly effect, maar wel toeval dat essentieel is voor het verhaal om te worden wat het is. Jij moet als schrijver de persoonlijke geschiedenis van je personage kennen. Ook al hoeft de lezer die niet altijd te weten om te kunnen genieten van een goedgeschreven scène.

Een personagebiografie voorkomt een wankel verhaal

Je verhaal stort vroeg of laat in elkaar als je geen biografieën maakt voor je hoofdpersonages. Een indrukwekkend verhaal kun je niet uit de lucht plukken. Het wordt wankel en onrealistisch als je alles lukraak verzint en niets hebt om op terug te vallen of als je niet begrijpt wat je personage beweegt. Deel niet alle informatie, dan krijg je een infodump. Maar zorg wel dat je als schrijver alle belangrijke informatie over je personage hebt .

Zo kan je een personagebiografie schrijven

Er is geen kant-en-klare lijst van dingen die je in een personagebiografie moet zetten. Bij een fantasy is het belangrijk welke speciale kracht je hoofdpersoon heeft, terwijl superkrachten in een romantisch verhaal niet eens bestaan. In veel verhalen heeft oogkleur geen gevolgen, terwijl dat in de Harry Potterreeks een van de belangrijkste details in de serie is. Toch zijn er een aantal elementen die altijd handig zijn om in de personagebiografie te noteren. Die noem je de basiselementen van een personagebiografie.

Basiselementen van een personagebiografie

* Leeftijd
* Hobby’s
* Kledingstijl en uiterlijk
* Belangrijkste karaktereigenschappen
* Algemene levensloop
* Grootste geheim
* Levensmotto
* Grootste droom
* Grootste angst
* Gezinssamenstelling (uit de jeugd en het eventueel zelf gestichte gezin)
* In wat voor milieu is hij opgegroeid?
* Droomberoep en ergste beroep denkbaar
* Zou met een miljoen euro…
* Raakt van slag als…
* Heeft een hekel aan mensen die…
* Kun je wakker maken voor….

Bedenk bij de dikgedrukte punten ook: waarom? Waarom raakt je personage ergens van van slag? Waarom is dit de grootste droom van je personage?
Sommige van deze punten zijn misschien niet meteen nuttig voor je plot. Maar je diept er je personages verder mee uit voor jezelf. Zo wordt hij voor jou steeds menselijker en voor de lezer steeds realistischer.

Human the movie: een prachtige schrijfoefening

Een personage en een mens hebben allebei een eigen verhaal. Maar personages zijn verzonnen, mensen niet. Om personages te maken is echte mensen bestuderen een goede schrijfoefening.

Wat is Human the movie?

Human, the movie (kortweg Human) is een indrukwekkende documentaire die je op Youtube in drie delen van anderhalf uur kan bekijken. Mensen van over de hele wereld worden geïnterviewd en krijgen allemaal dezelfde vragen. Uit die vragen komt per geïnterviewde een fragment van een aantal minuten. Daarin halen ze een herinnering op, delen hun mening, proberen iets te definiëren of vertellen hoe het is om X te zijn (invalide, homoseksueel, misbruikt, moslima, soldaat, arm, rijk, echtgenoot…)

Verhalen uit Human the movie

Human barst van de verhalen. Dit is een selectie ervan:
* Een man in conservatief Afrika kookt voor zijn gezin.
* Een vrouw wordt gevangengezet omdat ze abortus heeft gepleegd;
* Een man verpleegt de vrouw waarmee hij al vierenveertig jaar is getrouwd;
* Een westerse man is de baas in huis en accepteert geen weerwoord van zijn vrouw;

Onderwerpen die onder andere aan bod komen, zijn:
* Worstelingen met seksuele geaardheid;
* moord
* liefde
*rijkdom
* armoede
* trouw

Stereotypen en vooroordelen ontkracht in Human the movie

Wat je zult merken is dat verschillende thema’s terugkomen, maar dat niemand in Human een stereotype lijkt. Dat komt omdat dit mensen met een ‘goed uitgewerkt verhaal’ zijn. Dat zijn levensverhalen altijd. Als je Human kijkt, ga je een aantal mensen in je hart sluiten en je vertrouwen in de mensheid versterken. Net zo goed kun je je gaan schamen voor de mensheid en het hartgrondig met een aantal mensen oneens zijn. Je moet alleen verder (leren) kijken dan je neus lang is. Daar helpt deze documentaire je mee.

Show don’t tell visueel gemaakt in Human the movie

Bekijk een aantal interviews van Human. Het is een goede schrijfoefening om visueel te krijgen wat show don’t tell echt is.
Een tandeloze vrouw vertelt huilend dat ze van haar landbouwgrond is beroofd door een groot bedrijf. Dan is het duidelijk dat zij arm en haar situatie uitzichtloos is. Een man vertelt dat hij dreigde zelfmoord te plegen toen hij van zijn familie niet met zijn geliefde samen mocht zijn. Hij moet wel van haar houden.
Denk ook aan dingen als: Een Arabisch sprekende vrouw met een hoofddoek is moslima. Iemand die vertelt over een opoffering, is onzelfzuchtig.

Let op de mensen:
* Hoe zien ze eruit?
* Hoe kleden ze zich?
* Hoe klinkt hun stem?
* Zeggen de mensen iets in hun verhaal waardoor je mening over hen verandert?

Welke associaties krijg je bij deze mensen? Kan je die uitwerken om daar een personage van te maken? Dat helpt je op weg om een interessant personage te creëren.

Oefening om een personage te creëren

Om te oefenen zal ik een persoon uit Human uitwerken die een relatief simpel verhaal vertelt. Het is prachtig en ook een voorbeeld dat de meeste mensen kan herinneren aan een eigen geliefde. Een verhaal hoeft niet spectaculair te zijn om boeiend te zijn. Als het verhaal menselijk is, dan leest het vanzelf prettig.

Ken je eigen vooroordelen

Kijk eerst naar de man voor je de videoclip start. Welke associaties heb je bij deze man als je zijn uiterlijk ziet? Hij heeft roze haar met gel erin, gigantische oorbellen en een niet-alledaags vest aan. Volgens stereotypen is deze man vast een fan van harde muziek, grof in de mond en van gedrag en heeft hij als hobby om doodshoofden te verzamelen. Zijn rauwe stem gaat dadelijk over iets heftigs vertellen; mensen met dat uiterlijk hebben geen liefdevolle jeugd gehad. Vooroordelen kloppen misschien niet, of zijn zelfs ronduit oneerlijk. Maar je moet je er bewust van zijn dat je ze hebt om het meeste uit deze schrijfoefening te halen .

Death is not the end of everything

Speel de clip af.

Nabeschouwing Human clip

Je hoort dat Johns stem rustig en vriendelijk is. Hij zucht voordat hij in zijn herinnering aan zijn opa vraagt hoe het met hem gaat. Hij moet woorden zoeken, omdat hij niet weet wat de reactie van zijn opa zal zijn. Hij kan niet als een superman meteen bedenken wat er gezegd moet worden. Hij is geen perfecte Mary Sue. Hij is menselijk.
John glimlacht en knikt als hij zegt: “It’s a beautifull glass.”
In die blik zie je de liefde die over een weer is gegaan tussen hem en zijn grootvader. John voelt zich gezegend dat hij dat gesprek nog met zijn opa heeft gehad. Dat hoeft hij je niet te vertellen, dat kan je zien.

Een persoon, geen personage

Van welke stereotypen die ik eerder noemde, weet je nu dat ze niet waar zijn? Met zo’n wijs en liefdevol mens in de familie is John vast fijn opgegroeid. Hij spreekt bijna vertederd. Als hij in tranen was uitgebarsten bij deze herinnering, kan het zijn dat hij opa verschrikkelijk mist, omdat hij geen ander mens in zijn leven heeft om die liefde op te vangen.
John kan nog steeds een groot fan zijn van harde muziek, maar hij voldoet niet volledig aan het stereotype. Omdat hij een mens is. En echte mensen (en goede personages) komen nooit helemaal overeen met een stereotype. Er zijn altijd nuances, uitzonderingen en dingen die je niet meteen achter ze zoekt.

Personages uitwerken

De grootvader is een prachtig mens om een persoonlijk verhaal bij te bedenken. Hoe komt iemand tot zulke wijsheid? Wat heeft hij meegemaakt om die levensfilosofie te kunnen bedenken? Wat let je om een personagebiografie van hem te maken?
Je kunt uiterlijk, karaktertrekken, uitspraken en gebeurtenissen van mensen gebruiken om je personage levensecht te maken. Je moet er je ogen en oren voor open houden en in je achterhoofd de vraag paraat houden: “Waarom is deze persoon zoals hij is?” Dan zal je merken dat er schatten aan bruikbaar materiaal zijn. Houd je opschrijfboekje daarom altijd paraat!

Update 19 augustus 2020: De makers van Human maakten ook de documentaire Woman. Hierin worden alleen vrouwen geïnterviewd en gaat het over ‘vrouw zijn’ in de brede zin van het woord. Hier vind je de trailer.

Mary Sue, het irritant perfecte personage

Wie is Mary Sue?

“Ik ben Mary Sue. Als er iets is wat ik niet tekort kom, is het aandacht. Ik ben een jong, succesvol supermodel met een gouden keeltje. Ik woon in Beverly Hills naast wereldberoemde buren. Mijn wereld is niet alleen glamour; ik doe ook vrijwilligerswerk bij een kinderkankerziekenhuis. Ik vloek niet, drink vrijwel nooit, had geen seks voor het huwelijk en denk altijd eerst aan anderen. Iedereen vindt mij een engel zonder gebreken, praat alleen maar over mij en is het altijd met me eens.”

Mary Sue is zo perfect dat ze net een pop is; geliefd maar nep

Mary Sue: een bekende beginnersfout van schrijvers

Mary Sue is de term voor een personage dat zodanig perfect is dat de lezer zich er niet meer mee kan identificeren. Ken je iemand die zowel succesvol als beeldschoon, rijk, beroemd, getalenteerd, vrijgevig, onzelfzuchtig, geliefd en vrij van zonden is? Natuurlijk niet. Ze is zo perfect dat ze niet meer menselijk is. Niemand zal zich nog in haar kunnen verplaatsen.

De wereld van Mary Sue: perfect en onbereikbaar voor gewone stervelingen

Mary Sue verpest het verhaalverloop

Nog een ander kenmerk van een Mary Sue is dat het verhaal altijd alleen maar over haar gaat. Mary Sue staat niet altijd op de voorgrond, maar op zijn minst wel altijd op de achtergrond.
Een verhaal over een Mary Sue is hoe dan ook niet stevig, hoe goed je plot verder ook is. Je lezers geven je boek weinig kans als ze zich niet met je personages kunnen verbinden. Ze wachten dan niet tot het plot op gang is gekomen en leggen het boek voortijdig weg. Er is namelijk niets zo irritant als een verhaal dat wordt gedragen door vlakke personages als Mary Sue.

Voorbeeld van een Mary Sue

Savannah uit de film ‘Dear John’ is mijn perfecte voorbeeld van een Mary Sue. Ze is mooi en natuurlijk is ze de onschuld zelve. Ze zegt dat haar grootste gebrek vloeken is. Dat is op zichzelf al onrealistisch als grootste gebrek, maar dan maakt ze haar zin bovendien af met: ‘maar niet hardop’. Moet ik nog meer zeggen? Ja. John heeft een relatie met haar. Terwijl hij uitgezonden is, houdt het stel contact per brief. John hoort lang niets meer van Savannah, totdat ze schrijft dat ze met een andere man verloofd is. Het belangrijke is: daar komt Savannah mee weg. Omdat ze al zo’n perfect imago heeft opgebouwd, hoor je als kijker te denken: ze bedoelt het niet verkeerd. Pardon? Ze bereidt een huwelijk voor, terwijl een ander nog op haar wacht! In het echte leven zou je haar een trut vinden. Maar Savannah is een Mary Sue, dus ze krijgt overal een vrijbrief voor.

Hoe ontwijk je het schrijven van een Mary Sue?

Om geen Mary Sue te schrijven, laat ik het personage Hugh zich aan je voorstellen:
“Ik ben Hugh, een Ierse koeienboer. Ik ga een paar keer per week naar de dorpskroeg, waar ik viool speel in een traditioneel bandje. Op zo’n avond is er volop gezelligheid en evenveel Guinness. Daardoor gaat het soms wel eens mis. Want wees eerlijk, wat is een avondje in de pub zonder een paar pintjes? Soms moet een makker me aan het eind van de avond in een taxi helpen. Eén keer is het mis gegaan en ben ik wegens dronkenschap aangehouden. Als je wil, mag je gerust eens langskomen in mijn stamkroeg. Dan zien we wel hoe de avond zich ontvouwt…”

Mary Sue versus Hugh

Mary Sue heeft een leven vol glamour, Hughs leven is relatief rustig. Mary Sue lijkt daarom een perfecte hoofdpersoon voor een interessant verhaal. Zeker in vergelijking met een verhaal over Hughs leven: glamourfeestjes en champagne versus koeienstront en Guinness.
Hugh de koeienboer die soms te diep in het glaasje kijkt, lijkt niet spannend. Veel mensen zijn wel eens flink dronken, of dat vroeger wel eens geweest. Maar juist dat gegeven zorgt er wel voor dat je langer over Hugh zal willen lezen. Misschien herken je het drinkgedrag van Hugh niet in jezelf, maar iedereen maakt fouten. Dat maakt Hugh menselijk en daardoor kun je jezelf in hem verplaatsen.

De wereld van Hugh: herkenbaar en toegankelijk

Mogelijkheden van Hughs verhaal

Hugh is een keer aangehouden wegens dronkenschap. Dat kan iedereen gebeuren, dus ook de brave burger Hugh die op de meeste avonden naast zijn vrouw op de bank zit, terwijl zij haakkleedjes haakt. De volgende keer dat Hugh dronken wordt, breekt hij misschien zijn viool en wordt hij uit de band gezet. Voilà, een potentieel plotvervolg!
Misschien merkte de agent bij die aanhouding nog iets anders verdachts op wat leidde tot een huiszoeking en de vondst van een lijk in Hughs kelder… Jij bent de schrijver, jij bepaalt. Het feit dat een personage fouten maakt, geeft een verhaal mogelijkheden. Dat werkt dus veel beter dan een Mary Sue.

Mary Sue: geen interessant personage

Mary Sue is even interessant om een kijkje in de keuken van een droomwereld te geven. Maar in haar leven gebeurt nooit iets nieuws, omdat er nooit iets fout gaat. Daar zorgen haar karakter en perfecte wereld wel voor. Ze zal hetzelfde verhaal steeds opnieuw vertellen. De kleur en prijs van haar jurk veranderen, maar dat blijft niet boeiend.

Altijd lezen over iets wat ver van je af staat…

Hugh heeft dan misschien geen spectaculair leven, hij kan je steeds iets nieuws vertellen. Door zijn drinkgedrag is het mogelijk dat hij een nacht in de goot belandt. Of hij doet in een optimistische bui een beschonken poging een buitenlandse te versieren, die hem vervolgens keihard op zijn hoofd mept met een handtas. Na zijn pensioen heeft hij genoeg materiaal voor een memoir getiteld: De koeienboer met een glas Guinness.

…of met je neus bovenop veranderende, herkenbare actie?

Hughs leven zal geen geschiedenis schrijven, maar als je hem op een feestje zou spreken, vertelt hij wel gevarieerd en vermakelijk. Zie jouw verhaal als een feest: jij moet er als schrijver voor zorgen dat je gasten uitnodigt die ervoor zorgen dat je lezers het feest helemaal willen uitzitten.